nx دارای 78 صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است
فایل ورد nx کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه و مراکز دولتی می باشد.
این پروژه توسط مرکز nx2 آماده و تنظیم شده است
توجه : در صورت مشاهده بهم ريختگي احتمالي در متون زير ،دليل ان کپي کردن اين مطالب از داخل فایل ورد مي باشد و در فايل اصلي nx،به هيچ وجه بهم ريختگي وجود ندارد
بخشی از متن nx :
مقدمه:صنایع دستی ایران بخصوص هنر فلزكاری كه مورد گفتگوی ماست، تجلیگاه سنن، آداب و رسوم قوم ایرانی است. گرچه در متن تاریخ ایران به هنر، بویژه هنر فلزكاری، توجه زیادی نشده است و بدین لحاظ چهره‌های بسیاری از هنرمندان بخصوص فلزكاران را غبار فراموشی فراگرفته است، اما شاهكارهای بجا مانده گواهی پرمعنی از اندیشمندی و سختكوشی آنان در آفرینش هنرهای ارزنده ایرانی است.
هدف تاریخ هنر عبارت است از شناخت و ارزیابی هنر، از هر زمان و مكانی كه آمده باشد و با هر دستی كه ساخته شده باشد در خارج از عرصه فرهنگ، دو اصطلاح هنر و تاریخ این چنین تنگاتنگ دركنار یكدیگر قرار نمی‌گیرند. مردم غالباً تاریخ را سند و تفسیر كارهای گذشته انسان و هنر را- بدرستی- چیزی موجود در برابر قوای بینایی و لامسه می‌پندارند
، كه البته رویدادهای از یاد رفته و محو شده‌ای كه اجزای تشكیل دهنده تاریخ به شمار می‌روند چنین نیستند. واقعیت این است كه اثر هنری، بدلیل مرئی و ملموس بودنش، گونه‌ای رویداد پایداری كننده است. این اثر در زمان و مكانی خاص و به دست اشخاصی خاص آفریده شده است، حتی اگر ما همیشه آگاهی درستی درباره زمان و مكان و آفریینده آن نداشته باشیم. این اثر با آنكه آفریده‌ای متعلق به روزگاران سپری شده است، در زمان حال به حیاتش ادامه می‌دهد و تا مدتهای طولانی از روزگار خوش باقی می‌ماند .
تاریخچه:اشیاء و آثار زیادی كه بوسیله اجتماعات باستانی چه در طول دورانهای پیش از تاریخ و چه در دورانهای تاریخی در محل استقرار آنها چه در غارها، تپه‌های باستانی، یا ابنیه تاریخی بر جای و به یادگار باقی مانده است بخوبی ثابت می‌نماید كه بشر علاقه، شوق و استعداد خاصی برای تولید نمودن اشیاء ظریف و زیبا داشته و رهگذر بنا به اقتضاء و امكان و تسهیلات موجود در هر زمان اثر و نمونه‌ای برجای گذارده است. نقاشی‌های جالب و زیبای غارهای باستانی در نقاط مختلف جهان،
تزئینات ظریف و قابل توجهی كه بر روی ادوات و ابزارهای استخوانی دوران پیش از تاریخ به كار گرفته شده است، ادوات ظریف و زیبای ساخته شده از سنگهای مختلف كه همگی باقیمانده از دورانهای اولیه‌ایست كه بشر به صورت غارنشینی به زندگانی خود ادامه می‌داده صحبت این فرضیه را ثابت نموده و نمایشگر این طبیعت عمومی افراد انسانی از نظر گرایش به زیبایی و زیباپسندی و توجه بدین نكته می‌باشد.
در دورانهای گذشته در طول سیر تكامل تمدن و فرهنگ و هنر بنابر امكانات موجود و قدرت و امكان دست‌یابی به منابع اولیه و خام در طبیعت و طرز استفاده از آن، مواد مختلفی چه بصورت اصلی در طبیعت و چه بصورت تولیدی و مصنوعی برای ساختن زیورآلات و ابزار و ادوات و اشیاء نفیس و تزئینی بكار گرفته شده است. این مواد طبیعی یا صنعتی جلب توجه هنرمندان و صنعتگران با استعداد را نموده و از آنها اشیاء مختلفی را بوجود آورده‌اند. اگر چه كشف این گونه ساخته‌های دست بشر متعلق به آن دورانها، با توجه به پیشرفت صنعت و تكنیك عصر حاضر شاید خاصی نداشته باشد،
ولی با در نظر گرفتن زمان و هنگام تولید و تكنیكهای اولیه موجود در آن زمان بیانگر پیشرفت خاص و استعداد قابل توجه سازندگان آنها بوده و مراحل اولیه پیشرفت هنر و صنایع را معرفی می‌نمایند. همچنین از طرف دیگر با توجه به امكانات زمان، انتخاب و اهمیت هر ماده خاص، برای ساختن این گونه آثار در دورانهای مختلف متفاوت بوده است.
در آن هنگام كه بشر زندگانی دوران جمع‌آوری غذا را پشت سر گذارده و از زندگانی غارنشینی به تدریج به مرحله زندگانی استقرار در دهكده‌ها رسید، از نظر امرار معاش و تهیه مایحتاج روزانه زندگی آرامش و تأمین بیشتری بدست آورد. تكثیر وتولید مواد غذایی از طریق كشاورزی فرصت و فراغت بیشتری در شبانه‌روز برای بشر بوجود آورد. این فرصت اضافی در راههای دیگری منجمله ساختن ادوات تزئینی و یا تزئینی نمودن ادوات و ابزارهای عادی احتیاجات زندگی روزمره بكار گرفته شد. نمونه این نحوه فعالیتهای تزئینی در اشیائی مانند كاسه‌های سنگی تزئین شده با نقوش
كنده و یا برجسته كه از این دورانها باقیمانده است مشاهده می‌گردد. علاوه بر مواد طبیعی مانند سنگ و چوب و استخوان كه برای ساختن اشیاء، ابزار و ادوات ساده در اختیار جوامع اولیه بشری وجود داشت،انسان در همان مراحل اولیه استقرارهای كشاورزی و دهكده‌ای به رفر ساختن ظروف سفالی برای نگاهداری مایعات و سایر مواد پی برد. با وجودیكه ظروف و اشیاء سفالی در ابتدا
ساده و برای استفاده زندگانی عادی و روزمره بكار می‌رفت به زودی در ساختن این ظروف تزئینات خاص چه از نظر شكل و چه از نظر نقش بخصوص با پیشرفت تكنیك سفالگری بوجود آمد و سفالگران به ساختن ظروف سفالین با نقوش تزئینی به رنگهای مختلف و یا با نقوش كنده و یا برجسته شروع نمودند.پس از گذشت این دوران كه استعداد هنرمندان بیشتر بر روی ساختن نمونه‌های ظروف سفالین زیبا و متناسب بكار می‌رفت بتدریج اجتماعات بشری با پیشرفت تكنیك به كشف فلزات دست یافتند و این پدیده مهم و ماده جدید كه از مقاومت و دوام بیشتری برخوردار بود بجای سفال مورد استفاده هنرمندان قرار گرفت و استعداد هنرمندان بیشتر بر روی این ماده جدید تجلی نموده است. از
دورانهای بس قدیم یعنی حتی از دوران دیرینه سنگی (حجر قدیم) كه اجتماعات غارنشین و اولیه برای ساختن ادوات خود از سنگ استفاده می‌نمودند بتدریج صنعتگران اولیه تجریبات خاصی نسبت به انواع سنگها و طرز استفاده از آنها برای ساختن ابزار مختلف بدست آوردند و در طول این تجربیات بود كه بشر بتدریج آگاهی خاص نسبت به سنگ فلزات كه بصورت اولیه در طبیعت وجود داشتند بدست آورد. در طول دوران نوسنگی (حجر جدید) نیز صنعتگران آشنایی خاص با سنگ فلزات
آورده و بتدریج طرز استخراج فلز را از این سنگهای فلزی طبیعی بطریق ابتدایی و اولیه و با كوبیدن آنها بسدت آرودند. استخراج فلز و استفاده از آن در كشورها ما ایران در همان دورانهای اولیه بسیار پیشرفت نمود و بقایا و آثار مس استخراج شده بوسیله كوبیدن یا چكش زدن در حفاریها تپه دهلران در دشت خوزستان كه قدمت آن بحدود هزاره هشتم پیش از میلاد مسیح می‌رسد كشف گردیده.بلافاصله پس از استخراج فلز از طریق حرارت دادن سنگ فلز و ذوب نمودن آن و درك اهمیت آن ماده در ساختن ابزار و ادوات و سایر وسایل زندگانی، بشر به فعالیت دامنه‌داری برای پیشرفت در این تكنیك دست زد و بتدریج فلز یكی از مهمترین مواد در زندگانی صنعتی اجتماعات انسانی گردید.
و هنرمندان صنعتگران كه این ماده جدید را از هر حیث برای تجلی هنر و استعداد خود مناسب‌تر می‌دیدند آنرا بتدریج بخصوص در موارد تزئینی جایگزین موادی چون چوب، استخوان و یا سفال قرار دادند. در اواسط هزاره دوم پیش از میلاد فلز در سطح وسیعی در زندگانی بشر در خاور نزدیك و خاورمیانه رواج یافته بود و یكی از مهمترین مواد در زمینه صنعت و تكنیك قرار گرفت و ادوات و ابزار، سلاحهای جنگی، و ادوات و اشیاء تزئینی و بخصوص جامهای تزئینی از فلزات معمولی مانند مفرغ و فلزات قیمتی مانند طلا و نقره ساخته شد .
در حدود 2500 تا 1500 سال ق.م با كشف اتفاقی قلع، عصر مفرغ آغاز شد و صنعتگران توانستند با تركیب مس و قلع به ماده اولیه مقاومتری كه خواص مس را نیز دارا بود، دسترسی یابند و این چنین بود كه مفرغ كاری به صورت یكی از برجسته‌ترین صنایع بشری درآمد.عنصر آهن، اگر چه از نیمه اول هزاره سوم ق. م در بین‌النهرین، آسیای صغیر (و احتمالاً مصر) شناخته شده بود ولی به علت دیرگداز بودن و عدم قابلیت چكش‌خواری و تغییر شكل عملاً نتوانست در صنعت آن زمان جایی برای خود باز كند تا اینكه در فاصله 1500 تا 550 سال ق. م با كشف راههای تبدیل آهن به فولاد كه ظاهراً برای نخستین بار در ارمنستان توسط صنعتگران آن سامان انجام شد، آهن نیز برای ساخت انواع وسایل مورد استفاده انسان قرار گرفت.
در حدود 1000 سال ق. م صنعت ساخت وسایل آهنی پیشرفت چشمگیری كرد و انسان موفق به ساختن سلاحهای جنگی و تدافعی، ابزار شكار و همچنین لوازم كشاورزی با عنصر تازه یافته شد، اما در ساختمان این اشیاء شكل قالبی اشیاء مفرغی حضوری محسوس داشت.
هنر فلزكاری پس از ظهور اسلام:در طول دو قرن اولیه اشغال ایران كه آئین شرع اسلام بر جامعه ایرانی حكمفرما بود، موازین و مقررات حاكم بر جامعه تا چند دهه باعث سلب نبوغ و قدرت خلاقیت هنرمندان ایرانی شد. چنین وضعی هنرمندان را از تجلیات هنری بازداشت و به علت پراكندگی و مهاجرت آنان هنر ظریف فلزكاری به دست فراموشی سپرده شد.اعراب كه خود از هنر و صنایع ظریفه بی‌بهره بودند، به علت نهی دین، اكل و شرب در ظروف زرین و سیمین را حرام می‌شمردند. مضافاً ساخت هرگونه اشیاء را به صورت مجسمه در پرهیز از بت‌پرستی یا ترسیم نقوش جانداران را بر روی ظروف و اشیاء فلزی و همچنین بر در و دیوار بناهای مساجد تحریم كردند. سختگیری حكام شرع و محتسبان در اجرای احكام، آنچان شدید بود كه صاحبان كار و پیشه هنری از ترس جان و مال خود ندرتاً به خلق یا تولید آثار هنری می‌پرداختند. به كلامی دیگر هنر و هنردوستی و هنرمندی در این زمان تا مدتی در جامعه ایران راه زوال پیمود و به بوته فراموشی سپرده شد.
ولی شكست و انقراض دولت ساسانی به دست اعراب مسلمان، و سلطه آنان بر ایرانیان نتوانست موجب خفقان روح ایران در خلق آثار هنری شود. هنر آفرینان ایرانی پس از ثبات وضع و ایجاد آرامش و طلوع حكومتهای ملی از پس ابرهای تیره، از گوشه و كنار ایران پدیدار شدند تا قریحه ملی و نژادی خود را به منصه بروز رسانند. این هنرمندان نتوانستند از فلزاتی دیگر چون آهن، مفرغ، مس و برنج ظروف و اشیاء نفیسی بسازند كه همگی نشانی از غنای ذوق و قریحه نژادی سازندگان آنها است.
پس از افول اغتشاشات و هرج و مرجها فلزكاران این عصر اسلوب و روش فلزكاران ساسانی را سرمشق كارهای خود قرار دادند؛ چه شیوه و سبك هنر ساسانی پس از استیلای اعراب هنوز در شمال خراسان و ماوراءالنهرین باقی بود. شاید همین دوام كه تا دوران حكومت شاهان و امرای محلی مانند طاهریان، صفاریان، آل‌زیاد، آل بویه، سامانیان- كه از مشوقان هنر ایرانی بودند- و بالاخره سلجوقیان كشیده شد
بیشترین اشیاء فلزی باقیمانده پس از ظهور اسلام عبارتند از: تنگ، سینی، مشربه، قاب قرآن، شمعدان، جامهای مفرغی، عودسوز، لگن، ظروف نقش‌دار برنجی و مسی. هنرمندان ایرانی ظروف و اشیاء فلزی را طلاكوب و نقره‌نشان می‌ساختند، و یا آنها را به صورت مشبك و مرصع به خواستاران هنر عرضه می‌كردند.
فلزكاران این عصر استثنائاً ظروف و اشیاء دیگری از زر و سیم با نقوش و تصاویر انسان و جانوران جهت بزرگان و امیران می‌ساختند و آنان بآسانی در خلوت قصور و سراهای خود، به اتكای قدرت خاصه خویش از احكام شرع سرپیچی كرده، از این ظروف استفاده می‌كردند. تعدادی از این اشیاء كه ضمن حفریات و كاوشهای زیرزمینی یافت شده و امروزه زینت‌افزای موزه‌ها هستند، گوای ادعای ماست .
چگونگی استخراج فلز در دوران كهن:فلزكاری (متالوژی)
پیش از آغاز بیان باید دانست كلمه «فلزكاری» شامل معانی فن استخراج فلز، ذوب فلز، ریخته‌گری و آهنگری است. طبق مدارك تاریخی ایرانیان نخستین مردمانی بودند كه به علت دسترسی به كانهای بزرگ و غنی مس در نقاط مختلف كشور این فلز را می‌شناختند؛ و احتمالاً اولین تولید كننده، مصرف كننده و صادر كننده لوازم مسی در دنیای پیش از تاریخ بوده‌اند. به طوری كه از قرائن و آثار بدست آمده، كاوشهای آزمایشگاهی، و تجزیه كربن 14 آثار كشف شده
معلوم می‌شود ذوب مس و تخلیص آن توسط ایرانیان لااقل از پنجهزار سال پ. م معمول شد. در خراسان احتمالاً از هزاره چهارم، در ایلام از هزاره سوم، در كردستان و لرستان و آذربایجان از 3500 سال پ. م. این فلز برای ساخت لوازم زندگی و ملزومات جنگی و آثار هنری به كار گرفته‌اند. معادن مس در فلات قاره ایران در كوههای سهند، قره‌داغ، انارك، كوههای قفقاز، دامغان، سرچشمه در نزدیكی كرمان، بافق، طالمسی (مخفف طلاومس) در كویر لوت، نائین، تل یحیی و زاگرس بطور مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌اند.
طبق آزمایشهایی كه در معادن مس طالمسی در كویر لوت انجام شده است، در عمق 80 متری این معادن، سنگهای معدنی در هر مترمكعب در حدود 350 كیلوگرم مس داشته‌اند كه از لحاظ عیار، از غنیترین كانهای دنیا شناخته شده‌اند. سنگ مس معادن سرچشمه ظرفیتی در حدود 800 میلیون تن با عیار 12/1% دارد كه در نوع خود كم‌نظیر است.
فلز كاری مفرغ:چون مس به علت نرمی برای ساخت ابزار معمولی و آلات جنگی فلز مناسب و مقامی نیست، فلز كاران عهد كهن درصدد تركیبی از فلزات برآمدند تا با به كاربردن آن بتوانند نیازهای زندگی خود را برآورده سازند.
به قول اغلب تاریخ‌نویسان، برای اولین بار سومریها در بین‌النهرین در حدود 3500 سال پ. م. مفرغ را شناختند و مورد استفاده قرار دادند. مس و قلع نرم و غیرمقاومند؛ ولی از تركیب ایندو، فلزی سختر و مقاومتر ساخته شد كه خواسته بشر آن دوران را برآورده می‌كرد. گرچه از چهار هزار سال پ. م. بشر عهدكهن با ذوب انواع سنگهای معدنی توفیق ساخت نوعی مفرغ را یافت،
ولی به علت ناخالصیهای تركیبات، نتیجه مطلوب حاصل نشد. همانطور كه ذكر شد بعدها با تركیب مس و قلع، مفرغ را كه فلزی مقاوم و سختر است، برای رفع نیازهای صنعتی و هنری به كار گرفتند و بوسیله قالبهایی از ماسه و سنگ و سفال به ساخت اشیاء مفرغی پرداختند.فلزكاری طلاطلا فلزی است كه در طبیعت مانند نقره و مس به صورت خالص هم یافت می‌شود. هنوز مشخص نشده است كه بشر اولیه طلا را نخست شناخت و مورد مصرف قرار داد، یا مس را. بسیاری از باستانشناسان غربی معتقدند كه هندیان پیش از سایر ملل به استخراج طلا دست یافته‌اند. برخی دیگر بر این عقیده‌اند كه مصریان اولین بار سنگهای حاوی طلا و نقره را از معادن خود استخراج كرده‌اند.
بیشتر پژوهشگران بر این اعتقادند كه بشر اولین بار ذرات درخشان طلا را در لایه ماسه های كنار رودخانه ها یافت؛ این ذرات از جدار معادن طلا به رودخانه ها راه می یافت. طلا به علت سنگینی وزن مخصوص خود، ته نشین می شود و رسوب می كند و به آسانی به وسیله شستشوی از مواد خارجی جدا شده و از طریق ذوب به صورت شمش در می آید. طرز استخراج طلا از سنگهای معدنی نیز آسانست؛ با آسیاب دستی سنگ معدن را خرد می كردند، و با شستشو، به علت رسوب ذرات طلا، ناخالصی ها را از آن جدا می كردند، و سپس طلا را به صورت شمش در می آورده اند.
از آثار باقی مانده معلوم می شود كه در دوران پیش از تاریخ از معادن طلای موته كه بین كاشان و مورچه خورت و اصفهان قرار دارد استفاده می شده است. تاریخ فعالیتهای فلزگری در این ناحیه به شش هزار سال پ. م. می رسد.ایرانیان در دوران هخامنشی و سلوكیان طلا را به مقدار زیاد برای ساخت ظروف زرین و زیور آلات مورد مصرف قرار می دادند. علاوه بر استخراج داخلی، از مصر و مملكت سكاها از راه بلخ، و همچنین از هند این فلز را وارد كشور می كردند و بیشترین مقدار آن پس از تبدیل به ظروف و لوازم و زیورآلات، به سایر كشورها صادر می شد
.آثار به دست آمده در تپه های حسنلو، مارلیك، كلاردشت، همدان، گنجینه جیحون در شمال خراسان، و حفاریهای تخت جمشید همه حاكی از مصرف بسیار این فلز كمیاب و پرارزش در آن دوران است؛ اما بر ما معلوم نیست كه بیشترین مقدار فلز را در ایران استخراج می كردند، یا از خارج وارد می كردند علاوه بر معادن موته، معادن طلا در دوران كهن و عصر هخامنشیان در همدان، تبریز، كوه زر در نزدیكی دامغان، آستانه در نزدیكی اراك و كردستان وجود داشتند.
فصل اول
خواص فلزات
خواص و ویژگیهای عمومی فلزات فلزات از دوام و استحكام قابل ملاحظه ای برخوردارند. فلزات قابلیت ذوب و تورق دارند و امكان استفاده مجدد از آنها وجود دارد. فلزات قابلیت شكل پذیری داشته و از قدرت چكش خواری خوبی برخوردارند. فلزات دارای انواع گران قیمت چون طلا و نقره و انواع ارزان قیمت چون مس و قلع و حتی نوع مایع مانند جیوه هستند.
از امتزاج فلزات با یكدیگر آلیاژ به دست می‌آید و از آلیاژهای مهم كه به ویژه در فلزكاری و هنرهای مرتبط با فلز كاربرد فراوان دارند باید از «مفرغ» (= برنز) كه از تركیب مس و قلع و «برنج» كه از تركیب مس و روی و نیز از «ورشو» كه از تركیب نیكل و مس و قلع و … به دست می آید، نام برد. از اهمیت فلزات همین بس كه دوره های مختلف تمدن بشری را با فلز خاصی كه در هر دوره كشف شده و از اعتبار بیشتری برخوردار شده است، نام گذاری كرده اند و می دانیم نخستین عصر، «عصر مس» نام گذاری شده است و در ضمن دوره های دیگری از ادوار تمدن را با فلزات یا آلیاژهایی همچون مفرغ، آهن، فولاد و … نام‌گذاری كرده اند.
از ویژگیهای منفی فلزات، اكسید شدن تدریجی در مجاورت هوا و زنگ زدگی آنهاست. اكثر فلزات در مجاورت هوا به تدریج دچار زنگ زدگی شده و همچنین با اكسیژن موجود در هوا تركیب و اكسید می شوند، گفتنی است كه مس، رایج ترین فلز مورد استفاده در هنرهای مرتبط با فلز و برنج عمده ترین آلیاژ مصرفی در «هنر- صنعت» فلزكاری است.
خواص و ویژگی های مس به عنوان رایج ترین فلز مورد مصرف در فلزكاری و برنج بعنوان عمده ترین آلیاژ مورد استفاده در این «هنر- صنعت»– خواص و ویژگی های مس
– خواص فیزیكیمس خالص در 1083 درجه‌ی سانتیگراد گذاخته و در 2360 درجه‌ی سانتیگراد به غلیان می‌آید. خواص چكش خواری، تورق و مفتول شدن در مس خالص به فراوانی وجود دارد و ممكن است آن را به سهولت و تحت عملیات مكانیكی به شكل های مختلف درآورد. خواص فیزیكی مس را میتوان به دو دسته تقسیم نمود كه عبارتند از:الف) خواص الكتریكی ب) خواص مكانیكیاز آنجا كه خواص الكتریكی مس مورد بحث ما نیست لذا به خواص مكانیكی آن اشاره می‌شود.ب) خواص مكانیكی مس مقدار جزئی اكسید مس كه در مس خالص حل می شود، برای خاصیت چكش خواری آن بسیار مفید است ولی اگر مقدار آن از 4/0% تجاوز كند، باعث شكنندگی آن شده، مس را بسیار ترد می سازد و قابلیت نورد كردن آن را از بین میبرد و دیگر امكان ندارد آن را به شكل ورق یا صفحه درآورد.مقاومت مس در برابر نیروی كشش با مقادیر جزیی از ارسینك و آنتیموان بیشتر می‌شود
ولی عناصری مانند بیزموت، تلوریم و گوگرد در اندازه های هر چند كم و ناچیز از این مقاومت می كاهد. در موقع ریختن مس مذاب، مقداری اكسیژن در مس گداخته محبوس می‌شود و پس از انجماد، قطعات ریخته شده را سوراخ دار و متخلخل می‌سازد و از میزان كاربرد آن می‌كاهد كه به خصوص در تصاویر قلمزنی تأثیر سوء و منفی دارد. ولی چنانچه در موقع ریختن مس در قالب شمس مقدار كمی عنصر بورون بیفزاییم، اشكالات فوق مرتفع می‌شود.اثرات ناخالصی‌ها در مس:تركیب مس خالص بازرگانی و صنعتی به قرار زیر است:مس 44/99 تا 883/99 درصدنقره تا 002/0 درصدسرب از صفر تا 0072/0 درصدبیزموت از صفر تا 01/0 درصدارسنیك 001/0 تا 02/0 درصدآنتیموان 0006/0 تا 05/0 درصدآهن 0028/0 تا 038/0 درصدگوگرد 0016/0 درصد
اكسیژن 002/0 تا 088/0 درصدبنابراین مشخص است كه افزون بر اكسید مس، مس خالص محتوی یك سری از عناصر فلزی به شكل ناخالص است كه هر چه قدر هم مقادیر آنها كم و جزیی باشد، با این حال در مواردی در بعضی از خواص فیزیكی و مكانیكی مس تأثیر بسزایی دارد كه به آن می‌پردازیم:1- اكسیژن در مس به صورت Cu2o وجود دارد ولی غیرقابل حل است و این تنها اكسیدی است كه تا درجه‌ی گداز مس پایدار و ثابت است. باید گفت چنانچه مقدار آن از 45/0% تجاوز كند، مس را شكننده كرده و قابلیت قملزنی مس را ساقط می‌نماید.2- سرب در مس‌های خالص تجارتی به میزانی نیست كه تأثیری در خواص آن داشته باشد، مثلاً تا 15/0% سرب، اثرات خود را روی نیروی كشش و خواص چكش‌خواری نشان نمی‌دهد، ولی اگر مس حاوی اكسیژن به شكل Cu2o نباشد، آن وقت اثرات سرب به مقدار كمتر از 05/0% نیز محسوس می‌شود.3- بیزموت از خطرناك‌ترین ناخالصیهای موجود در مس به شمار می‌آید زیرا مقدار آن حتی اگر از 25/0% تجاوز كند، مس را به طور كلی شكننده و ترد می‌سازد و دیگر نمی‌توان آن را تحت عملیات نورد قرار داد. وجود ارسنیك و آنتیموان تا اندازه‌یی از اثرات سوء عنصر بیزموت می‌كاهد.4- آهن در مس تجارتی همیشه وجود دارد و با توجه به میزان ناچیز آن اثر سوئی بر مس ندارد، ولی اگر مقدار آن زیاد شود، مس را شكننده و سخت می‌سازد.
5- ارسنیك تا حد 4/0% اثرات سوئی روی خواص مكانیكی ندارد و تا اندازه‌ی 6/0% قابل قبول است.6- آنتیموان كه اثراتش شباهت زیادی به اثرات ارسنیك دارد و مقدار آن در مس خالص در حدود 5/0% است، از جمله عناصری است كه در تركیب مس خالص بازرگانی و صنعتی وجود دارد.ناخالصیهای دیگراز قبیل گوگرد، قلع و روی نباید در مس خالص وجود داشته باشد. البته گاهی فسفر را عمداً به مس اضافه می‌كنند تا خاصیت ریختن مس گداخته را در قالب‌ها بهتر كند.خواص و ویژگیهای آلیاژ مس و روی (برنج)
برنج یكی از آلیاژهای مهم مس بوده كه در كارهای صنعتی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد زیرا ارزان قیمت است، ذوب كردن و ریختن آن ساده می‌باشد، شكل دادن (كشیدن، قالب زدن، پرس‌كاری، نورد كردن، چكش‌خواری و …) آن اشكالی به وجود نمی‌آورد و خواص مكانیكی مناسبی دارد. این ویژگی‌ها ساختن بسیاری از اشیاء و قطعات را امكان‌پذیر می‌سازد. به طور كلی برنج بر دو نوع است:1- برنج معمولی2- برنج مخصوصبرنج‌های مخصوص علاوه بر مس و روی حاوی برخی از فلزات دیگر نظیر نیكل Ni، آهن Fe، قلع Sn، آلومینیم Al، سرب Pb و منیزیم Mg می‌باشد، به همین دلیل سختی، استحكام كششی و مقاومت آنها از برنج‌های معمولی بیشتر است.
البته مقدار این عناصر نباید زیاد باشد. در برنج‌های معمولی اكثراً نسبت وزنی روی به مس یك به دو می‌باشد زیرا خواص تورق، مفتول شدن و مقاومت كششی آنها زیاد می‌شود. از برنج‌های معمولی برای لحیم‌كاری، روكش‌كاری برنجی، ساختن پوكه‌ی فشنگ و قطعات ماشین‌های بافندگی استفاده می‌شود. از برنج‌های مخصوص در تهیه‌ی لوله‌های برنجی كه در دستگاه تقطیر نفت به كار می‌رود، در ساخت ورق‌هایی كه در بدنه‌های این دستگاه‌ها قرار می‌گیرند و همچنین در ساخت لوله‌های برنجی كه در اسكلت كشتی به كار می‌رود، استفاده می‌شود. رنگ برنج معمولاً از سفید نقره‌یی تا زرد طلایی و بالاخره زرد تند متمایل به قرمز متغیر است. البته هر چه مقدار روی در این آلیاژ زیادتر باشد، رنگ برنج بازتر و زردتر خواهد شد.
به طور كلی از سه دسته برنج كه برحسب مقدار روی تقسیم شده‌اند، بیش از سایر برنج‌ها استفاده می‌شود كه به آنها همان برنج تجارتی می‌گویند:دسته‌ی اول برنج‌هایی هستند كه حاوی 30% روی بوده و در تهیه‌ی لوله‌های دستگاه تقطیر نفت، پوكه‌ی فشنگ و ورق‌های برنجی ساختمان قسمتهای مختلف كشتی به كار می‌روند.دسته‌ی دوم برنج‌هایی است كه مقدار روی موجود در آنها 33% بوده و برای كارهای ریخته‌گری برنجی- به كار گرفته می‌شوند.دسته‌ی سوم را برنج‌هایی تشكیل می‌دهد كه مقدار روی موجود در آنها 40% می‌باشد و معمولاً در ساخت قطعات صنعتی مصرف می‌شوند .
فصل دوم
قلمزنی و شیوه‌های مختلف آن
قلمزنی:قلزمنی هنری است كه به وسیله آن صنعتگر قلمزن با بهره‌گیری از قلمهای مختلف و استفاده از ضربات ممتد چكش؛ طرحها و نقوش سنتی را بر روی شیء نقره می‌كند. امروزه قلمزنی ایران در شهر اصفهان، طنین استوارتری دارد، ضمن آنكه باید از قلمزنی نقره در شیراز و قلمزنی ورشو در بروجرد و قلمزنی مس در طبس و سرانجام قلمزنی مس، نقره و برنج در شهر تهران نیز نام برده شود.قلمزنی روی انواع گلدان، جامها و دیگر آثار حجمی و نیز بر روی سطوحی كه به شكل تابلو درمی‌آید و همچنین روی انواع ظروف، سینی و … انجام می‌پذیرد.در مرحله قملزنی از وسایلی به شرح زیر استفاده می‌شود: انواع قلم‌ها پرگار در اندازه‌های مختلف چكش متر قیچی دستگاه ذوب قیردر این هنر پس از تهیه زیر ساخت كه معمولاً از جنس نقره یا مس و در مواردی ورشو، برنج و حتی طلا است، ابتدا پشت كار را با قیر می‌پوشانند تا زیر ساخت طی مرحله قملزنی بر اثر ضربات چكش و فشار قلم تاب بر ندارد و همچنین از سر و صدای زیاد ضمن انجام كار قلمزنی جلوگیری شود. برای قیر اندود كردن پشت كار قیر جامد را در دستگاه ذوب قیر، ذوب می‌كنند سپس قیر ذوب شده را به صورت لایه‌لایه روی محل مورد نظر می‌كشند تا قشر نسبتاً ضخیمی تشكیل شود. بعد از این مرحله، طرح را روی بدنه كار كپی می‌كنند (گاه استاد قلمزن با شروع قلمزنی، طرح را كه حاصل ابتكار خود اوست مستقیماً روی زیر ساخت پیاده می‌كند).
طراحی طرحهای ظروف قلمزنی كه اكثراً از طرحهای سنتی الهام می‌گیرد به چند طریق به مرحله اجرا درمی‌آید: رسم طرح روی سطح مورد نظر توسط قلمزن كه در طراحی نیز مهارت دارد. رسم طرح بر روی كاغذ و سوزنی كردن خطوط اصلی، سپس كوبیدن سمبه (پارچه‌ای كه درون آن را از گرد زغال یا جوهر پر كرده‌اند) روی كاغذ بعد از اینكه قسمتهای سوراخ شده روی سطح كار خودش را نشان داد، قلمزنی انجام می‌شود.
زمانی كه طرحها و نقوش روی كار پیاده شدند، به وسیله ابزاری به نام «نیم‌بر» یا «قلم» خطوط اصلی را كنده‌كاری و حكاكی می‌كند. آن‌گاه زمینه‌های كار را به وسیله قلمهای مختلف فلزی نقش می‌زنند و پر می‌كنند. سپس نوبت «روسازی» است. در این مرحله روی طرحها را با قلمهایی كه بر سر آنها «خرده نقشها» یا «ریزه نقشها»ی مختلفی حك شده است تزئین می‌كنند. قلمهای این مرحله عبارتند از: حصیری، قلم‌گیری، گرسواد، سمبه، یك‌تو، نیم‌ور، كلفتی، كف تخت و …، این نام‌گذاریها متناسب با نقشهای حك شده بر سر هر كدام است. قلمهایی كه در زمینه‌سازی به كار می‌روند عبارتند از: شوته، گرسوم، تك، تك‌تو.
تعداد قلمهایی كه در نوك آنها خرده نقشها و طرحهای سنتی حك شده را بیش از 140 قلم شماره كرده‌اند. گو اینكه استادان طراز اول قلمزنی برا تنوع بخشیدن به كارها و نوآوری و ابكار در آثارشان، قلمهای خاصی را برای كار خود آماده ساخت یا فی‌البداهه طرحی را كه در ذهن دارند روی كار قلم می‌زنند. پس از اتمام كلیه عملیات قلمزنی، قیر را به وسیله حرارت از محصول جدا
كرده و باقی مانده آن بر بدنه ظرف را نیز توسط نفت پاك می‌كنند. سپس ظرف قلمزده برای هموار كردن یا صاف‌كاری و در صورتی كه قطعات جداگانه‌ای داشته باشد به منظور سوار كردن قطعات و لحیم‌كاری به كارگاه صنعتگر سازنده زیر ساخت برده می‌شود. پس از صاف‌كاری و اتصال قطعات، ظرف برای پرداخت شدن به كارگاه پرداخت‌كاری برده می‌شود و به وسیله فرچه با صابون تمیز و پرداخت می‌شود بعد از آن از یك نوع واكس مخصوص یا دوده برای جلای كار استفاده می‌شود
ادامه خواندن مقاله قلمزني و شيوه ها و مراحل مختلف آن
نوشته مقاله قلمزني و شيوه ها و مراحل مختلف آن اولین بار در دانلود رایگان پدیدار شد.