مقاله مباني اصلاح نژاد آبزيان

 nx دارای 165 صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است فایل ورد nx  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد. این پروژه توسط مرکز nx2 آماده و تنظیم شده است توجه : در صورت  مشاهده  بهم ريختگي احتمالي در متون زير ،دليل ان کپي کردن اين مطالب از داخل فایل ورد مي باشد و در فايل اصلي nx،به هيچ وجه بهم ريختگي وجود ندارد بخشی از متن nx : مبانی اصلاح نژاد آبزیان سرفصل مقدمه اهمیت اصلاح نژاد ماهیان و مقایسه آن با اصلاح نژاد دام و طیور – تأثیر آن در زندگی كنونی و اهداف كلی اصلاح نژاد ماهیان طبیعت و ساختمان ژن، موتاسیون ها و ژن های كشنده ، حتی سلول های تناسلی و انواع كروموزوم ها –اثرات فنوتیپی ژن ها مثل اثر افزایش ژنی، ارزش ژنتیكی و روش های برآورد آن ، تركیب ژنتیكی یك جامعه و عوامل مؤثر در تغییر فراوانی ژن‌ها – قانون هاردی واینبرگ و كاربرد آن در اصلاح نژاد ماهیان، وراثت پذیری و روش های تعیین آن، براورد وراثت پذیری ، سرعت رشد و افزایش روز افزون ، بهگزینی و انواع آن ، روش های انجام برگزینی ، مبانی ژنتیكی آمیزش خویشاوندی و موارد استفاده از آن، روش های انجام بهگزینی ، روش اندازه گیری خویشاوندی، كلیاتی در خصوص به وجود آوردن افراد سرآمد(نخبه) NICK و Line – دو رگه گیری (Hybridization) و اهمیت و كاربرد آن ، روش های تشخیص ماهیان دو رگه از والدین – تعریف هتروزیس و معرفی فرمول آن =Heterosis دو رگه برتر Hybridviger ،عقیم سازی (استریل كردن) Strilization ، نرسازی ، ماده سازی ،تریپلوئیدی و تتراپلوئیدی ، تعیین جنسیت ، توارث وابسته به جنس ، برآورد ارزش ژنی ، هم بستگی بین صفات – محاسبه بهگزینی بر اساس شجره نامه . مبانی اصلاح نژاد آبزیان بهگزینی Selection)) The Priniciple of fish breeding آمیزش خویشاوندی (Inbreading) سرآمد ، نخبه (Nick) منابع 1 – مبانی ژنتیك و اصلاح نژاد ماهیان . تألیف داگلاس تار، مترجم دكتر فرهاد امینی، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی . 2- كتاب اصلاح نژاد دام (روش های پیش بینی ارزش ژنتیكی ) انتشارات دانشگاه تهران . نویسنده دكتر ناصر امام جمعه كاشانی . 3- اصلاح نژاد دام های بومی . نویسنده دكتر محمد علی ادریس ،‌مهندس محمد مستأجران ، انتشارات آریان . 4- اثر دو رگه گیری و افزایش تولید شیر . نویسنده مهندس منوچهر صفرزادگان ، انتشارات معاونت امور دام و آبزیان (جهاد سازندگی كشاورزی ) 5- انتشارات چاپ من اندهال Genetics and fish Breading 6- Fish and fisheries 7- A TEXT Book of Aquanculture 8- جزوه ژنتیك و اصلاح نژاد ماهیان دكتر فرهاد امینی 9- مبانی اصلاح دام –مهندسی صابرخوانی و مهندس فرشید مظلوم اتشارات نقش اختر . مقدمهbreeding = The Production of yong Form animals (Propagtion) تكثیر اصلاح نژاد= تولید زیاد (بچه ماهیان) حیوانات در یك شرایط كنترل شده . اصلاح نژاد علم كاربردی ژنتیك است كه استفاده از اختلافات قابل وراثت افراد جمعیت را در جهت منابع بشر تغییر می دهد. از به كار گیری اصول اساسی اصلاح نژاد در پرورش آبزیان مدت زیادی نمی گذرد و این علم در مقایسه با اصلاح نژاد دام و نسبت به صنعت دام پروری كمی جدیدتر می باشد. به عبارت بهتر در صنعت پرورش ماهی معمولاً ماهیانی مورد استفاده قرار می گیرند كه یا مستقیماً از ذخایر وحشـی به دسـت آمده اند و یا فقط چند نسل از انتقال آن ها از محیط های طبیعی می گذرد. در این زمینه فقط چند سویه (Strain ) از كپور ماهیان و قزل آلای رنگین كمان در برخی از نقاط جهان اهلی شده و می توان گفت ذخایر دیگری از این ماهیان اهلی شده وجود ندارد . از طرفی اطلاعات اساسی مورد نیاز برای اجرای برنامه های علمی و منطقه‌ای اصلاح نژاد ماهیان اندك است. در یك جمله می‌توان گفت كه هدف اصلاح نژاد افزایش توان تولید می باشد. این تولید چه از نظر وزنی ، چه از نظر طول و چه از نظر خصوصیات كیفی نظیر رنگ مناسب و شكل ظاهری در برنامه های اصلاح نژاد تحت بررسی قرار می گیرد. تا كنون در صنعت پرورش ماهی بر اتثنای ماهیان زینتی ،‌اصلاح نژاد دارای نقش كمتری در بالا بردن تولید بوده است. بیشتر پرورش دهندگان برای افزایش تولید فقط بر كنترل فكر بهبود غذا و جلوگیری از بروز بیماری ها شد وشاید نداند كه با یك نظارت و كنترل درست به هنگام باعث افزایش پتانسیل بیولوژیكی ماهیان شوند. دو ماهی كاملاً یكسان در طبیعت وجود ندارد و تنوع موجود در یك جمعیت از ماهیان در برگیرنده تمام فنوتیپ های واقعی آن هاست . از دیرباز بشر به پرورش و اهلی ساختن دام بخصوص گوسفند، بز، اسب و گاو پرداخت تا بتواند با انتخاب والدینی كه خصوصیات ظاهری بهتری دارند و از رشد مناسبی برخوردارند ، فرزندان قوی تر و مقاوم تر ایجاد نمایند. به همین دلیل است كه یك علم اصلاح نژاد ماهی نسبت به اصلاح نژاد دام از سابقه زیادتری برخوردار نیست و فقط در چند ساله اخیر (نیم قرن اخیر) به آن توجه زیادی شده است. نكته مهم آنكه هدف كلی برنامه های اصلاح نژاد افزایش پتانسیل بیولوژیك یك جمعیت می باشد. فنوتیپ: خصوصیات قابل مشاهده یا اندازه گیری نظیر : رنگ ، طول، وزن ،‌تعداد خارهای باله پشتی و … است. به طور كمی ماهیانی برای پرورش مقرون به صرفه ترند كه دارای رشد سریعتر، درصد بالاتر گوشت (لاشه) باشند. ضریب تبدیل نهایی پایین تری داشته باشند و مقاومت بیشتری به بیماری از خود نشان دهند، همه این مزایا در مدیریت كارگاهی تكثیر با رعایت اصول ژنتیك و اصلاح نژاد امكان پذیر است. در برنامه های اصلاح نژاد دام یا ماهیان هدف این است كه حیواناتی كه دارای ظرفیت ژنتیكی بالاتر از میانگین داشته باشند، در ابتدا انتخاب شده و ازآن ها به عنوان والدین نسل بعد استفاده شود. در این صورت انتظار این است كه میانگین ظرفیت ژنتیكی فرزندان بیشتر از میانگین نسل والدین باشد. تاریخچه اصلاح دام از زمانی كه بشر دریافت علاوه بر شكار حیوانات و مهاجرت از جایی به جای دیگر می تواند گله هایی از حیوانات را در یك محل نگه داری نماید و با فراهم آوردن غذا برای آن ها و مراقبت از آن ها اقدام بر بومی سازی و اهلی كردن حیوانات نمود در حقیقت گام های اولیه را برای اصلاح نژاد دام برداشت. شاید بیش از 6000 سال از اهلی كردن دام ها تا كنون می گذرد. هدف انسان ازاهلی كردن:استفاده بیشتروبهترازمحصول آن ها بود.بنابراین دام هایی می توانستند بهتر پاسخ گو باشند كه احتیاجات انسان را در طول زمان برآورده اند . شاید اولین حیواناتی كه اهلی شدند سگ، گاو و سپس طیور بوده است و انسان های نخستین با مراقبت از آنها در حقیقت نوعی انتخاب مصنوعی به كار می بردند كه بر این اساس كم كم علم اصلاح دام شكل پذیرفت . انسان ها سعی می كردند كه جانورانی را در كنار خود اهلی سازند كه میزان گوشت بیشتری داشته باشند و یا از شیر دهی مناسبی برخوردار باشند . در خصوص گوسفندان بیشتر از نژادهایی استفاده می شد كه علاوه بر وزن مناسب تولید پشم آن ها نیز بیشتر باشد و حتی كم كم طیوری را در كنار خود اهلی نمودند كه بتواند در مواقع مختلف از گوشت و تخم آن ها به خوبی استفاده نمایند. بنابراین در ابتدا علاوه بر انتخاب مصنوعی ، همیشه بشر در فراهم سازی محیطی مناسب برای حیوانات كوشیده است تا بتواند به خوبی از آنها نگه داری نموده ودر مواقع ضروری از آن ها تغذیه نماید. نكته مهم آنكه تا قبل از قرن 17 میلادی تصویر روشنی از كارهای انجام شده در اصلاح نژاد دام در دسترس نیست و فقط برخی از افراد با ذوق و هنر در حین دامداری به طور پراكنده و تفننی به اصلاح دام می پرداختند. اما كم كم موسساتی در آمریكا و اروپا جهت شناسایی بهتر حیوانات و درست كردن شجره نامه برای نژادهای شناخته شده به وجود آمد. این موسسات كم كم استانداردهایی را برای انتخاب حیوانات برتر با ویژگی های ظاهری و تولید گوشت بیشتر در نظر گرفتند و حتی با راه اندازی جشنواره ها و مسابقات مختلف به كسانی كه چنین حیواناتی را پرورش می دادند ، جایزه نقدی پرداخت می نمودند ، كم كم این موضوع اهمیت بیشتری یافت و باعث شد علمی به نام اصلاح نژاد كه بتواند با قضاوت های دقیق خود راه كارهای مناسب برای افزایش توان تولید را ادامه دهد به وجود آمد . نام دانشمندان زیادی در عرضه اصلاح نژاد در دنیا مطرح شد. Charls در 1859 با چاپ كتابی در خصوص اصول انتخاب طبیعی و تنازع بقاء انقلاب بزرگی در مكتب فكری زیست شناسان آن زمان به وجود آورد. پس از آن داروین با ارائه نظریات مختلق در این عرصه پانهاد ولی متأسفانه نتوانست تفاوت های ژنتیكی و غیر ژنتیكی وابسته به محیط را كاملاً از یكدیگر متمایز سازد. بنا به گفته داروین به وجود آمدن گونه های مختلف موجودات نتیجه انتخاب طبیعی آن هاست و برای زنده ماندن آن دسته از موجوداتی شانس بیشتری دارند كه بهتر بتوانند با شرایط محیطی سازش پذیر باشند و از خود تعداد فرزندان بیشتری را باقی بگذارند . مندل (mendel) در سال 1865 گام های بزرگی را در عرصه علم ژنتیك و توارث صفات از خود به یادگار گذاشت اما نتوانست اثر فوری چندانی بر علم اصلاح نژاد دام داشته باشد. چندین سال بعد كم كم دانشمندان دیگری نظیر گالتون در سال 1899 Golton با كشف مجدد قوانین مندلی در علم ژنتیك پیشرفت های زیادی را برای نهادینه كردن علم اصلاح نژاد دام برداشتند و به خوبی به بررسی های كمی اختلاف بین خویشاوندان پرداختند كه اكنون كاربرد وسیعی در علم اصلاح نژاد دام دارد. از آن پس كم كم دانشمندان زیادی در این علم راه یافته از خود اثرات چشمگیری به جا نهادند . Fisher ، Wrightو Holdon و Lush در این سال های 1918 تا 1939 با برداشت های درستشان از تكامل موجودات و انتخاب طبیعی علم ژنتیك جمعیت را پایه گذاری نمودند و بر همان اساس قوانین دقیقی را برای شركت نصف به نصف والدین در ایجاد صفات فرزندان پایه گذاری نمودند و حتی از علم آمار برای اندازه گیری و محاسبه صفات اشاره نمودند. این موفقیت هایی چشم گیر در نهایت باعث افزایش تولید دام های اهلی و همراه كردن این تولیدات با خواست های بشر گردید و نقش مهمی دراصلاح نژاد دام برداشته شد. تعریف اصلاح دام : اصلاح دام (Animal breeding) عبارت است از مجموع شیوه های ممكن در بالا بردن ظرفیت ارثی یا ژنتیكی دام ها تا بتواند تبدیل مؤثر مواد گیاهی بر تولیدات دامی را افزایش دهد و به عبارت بهتر با بالابردن كیفیت تولید و افزایش نوع محصول بازدهی بهتری از دام ها را سبب شود. بنابراین اصلاح نژاد دام علم كاربردی ژنتیك است كه می توان با اصول علم ژنتیك به خوبی سیستم های مدیریتی را فعال نمود تا تأثیرات فراوانی بر میزان تولید ظاهر گردد. اصلاح نژاد یك علم مستقل نبوده و ارتباط تنگاتنگی با سایر علوم دارد. به خصوص علم ژنتیك در برگیرنده اطلاعات ارزشمندی برای علم اصلاح نژاد است شاید هدف كمی اصلاح دام افزایش پتانسیل یا توان تولیدی در موجودات پرورشی باشد ولی این امر آیا فقط با بهبود تغذیه و بهداشت دام صورت می پذیرد . پاسخ سؤال به راحتی روشن است. پتانسیل ژنتیكی حیوانات پرورشی از اهمیت زیادی همانند غذا و بهداشت برخوردار است. دست یافتن به ظرفیت بالای ارثی در دام ها جزء از طریق شناخت ساختمان ژنتیكی و آشنایی با قوانین حاكم بر سیستم انتقال آن ها از نسلی به نسل دیگر ممكن نیست . صفات مهم اقتصادی در دام ها و طیور عبارتند از :-افزایش تولید شیر، پشم و گوشت – افزایش وزن و تعداد تخم در طیور – افزایش تعداد فرزندان بنابراین این صفات در حقیقت باید ابتدائاً مشخص شود و سپس درباره روش های انتقال آن ها به فرزندان كاملاً بررسی شود. بعضی صفات ممكن است كمی باشد و بعضی كیفی باشد. در این خصوص می توان اشاره نمود كه بسیاری از خصوصیت های رشد وزنی و طولی در ماهیان جزء صفات كمی است ولی برخی از صفات نظیر رنگ ، نوع چشم می تواند به عنوان صفات كیفی و شكل باله ها باشد. برای پرورش دهندگان ماهی صفات كمی اهمیت بیشتری از كیفی دارد. اما برای كسانی كه در صنایع تكثیر ماهیان زینتی (‌تكثیر و ازدیاد) مشغول به فعالیت هستند هدف افزایش وزن ماهی نیست بلكه پیدا كردن شكل ظاهری زیبا و رنگ مناسب است بنابراین شبیه صفات كیفی مدنظر قرار می گیرد. به طور كلی اصلاح دام به جزء به وجود آوردن تغییرات و تنوع ژنتیكی در جوامع حیوانی اهداف دیگری نظیر بهره بـرداری اقتبـاسی و افزایـش توان تولیـدی را دنبال می كند. این علم در حقیقت كاربرد علم ژنتیك است تا بتواند یك جامعه زنده را در حال تغییر مورد بررسی قرار دهد . به همین دلیل نزدیكی بسیاری بین اصلاح دام و ژنتیك جمعیت Population Genetic وجود دارد. اصلاح دام در ایران : آن چه كه در ایران در ارتباط با اصلاح دام صورت گرفته بیشتر جنبه آمیخته گری و دو رگه گیری داشته است . شاید بهتر بتوان گفت كه در زمینه به‌گزینی كارهای اصولی در چند سال گذشته صورت نپذیرفته است. اولین كارهای مربوط به اصلاح دام برای افزایش میزان شیر و تولید گوشت در دام های ایران به سال های 1333 برمی گردد. در آن زمان نخستین بنگاه پرورش و ترویج دام های خارجی در حیدر آباد كرج فعالیت خود را با وارد نمودن نژادهای خارجی پر تولید و تلقیح آن ها با دام های بومی ایران آغاز نمود. در سال های 1347 و 1348 ، شیوع طاعون گاوی لطمه جبران ناپذیری به این دورگه‌های بوجود آمده زد و متأسفانه تعداد زیادی از آن ها را از بین برد. در سال‌های بعد نیز دورگه گیری دام های بومی ایران با دام های خارجی شاید بودن هدف مشخص بسیار صورت گرفته است كه هنوز از كیفیت و كمیت دام های تولیدی اطلاعات جامعی در دسترس نیست. در طبیعت دو ماهی كاملاً یكسان وجود ندارد و تنوع وجود در جهت ماهیان در برگیرنده تمام فتوتیپ های واقعی آن ها هستند. فقط بر اساس اصول ژنتیك می توان بر علل بنیادی تنوع موجود در ماهیان پرداخت و به روش به ارث رسیدن این صفات از والدین به فرزندان پی برد. سابقه پرورش ماهی هر چند خیلی زیاد است اما سابقه اصلاح نژاد ماهیان بسیار كوتاه است و فقط شاید منحصر به چندگونه كپورماهی اصلاح شده و یك یا دو گونه ماهی قزل آلا باشد و بیشتر ماهیان مورد استفاده یا مستقیماً از ذخایر وحشی به وجود آمده اند یا فقط چند نسل از انتخاب آن ها از محیط های طبیعی می گذرد. در پرورش ماهی نیز مانند پرورش دام فقط قبلاً بر تغـذیه و بـهداشت ماهـیان توجه می شد و اطلاعات زیادی از خصوصیات ژنتیكی ماهیان در دسترس نبود اما در سال های اخیر مدیریت علم ژنتیك و كاربرد آن در پرورش وتكثیر ماهی باعث شده است كه ذخایر ژنتیكی ماهیان بیشتر مورد توجه واقع شود. مروری بر اصلاحات ژنتیك : ژن ها و كروموزم ها (Gene = Locus) :‌ ژن ها واحد بنیادی وراثت بوده و در بسیاری از كتب ژنتیك كلمه لكوس = Locus یا جایگاه ژنی نیز مترادف آن قرار گرفته می شود در حقیقت واحدهای وراثتی هستند حاوی روزهای بیولوژیك و دارای نقشه ایجاد فنوتیپ Phenotype یك ژن در واقع آرایش خطی زیرواحدهایی است بسیار ویژه و خود قطعه كوچكی است از یك مولكول بسیار بزرگ به نام DNA: Dexy Ribo Nucleic ژن ها می توانند به یك یا چند حالت مختلف وجود داشته باشند. به حالت های مختلف یك ژن آلل (Allele) می گویند. هر ژن در یك جهت ممكن است بیش از 1 تا 10 حالت یا آلل داشته باشد. اگر ژنی 1 آللی باشد یا یك حالت را از خود نشان دهد اصطلاحاً تك حالتی یا mono morphic است ولی اگر یك ژن بتواند دارای چند شكل مختلف باشد پلی مرفیك Poly morphic نامیده می شود. آن چه كه مسلم است تركیب توالی بازها (به خصوص بازهای جت ) در آلل های مختلف با هم متفاوت بوده و می تواند باعث تنوع در پیام های ژنتیكی شود. و درنهایت فنوتیپ های (صفات های) مختلفی را از خود بروز دهد. بنابراین اجرای هر گونه برنامه اصلاح نژاد و باید اگر به منظور افزایش توان تولید صورت پذیرد به خوبی فنوتیپ های مختلف را شناسایی نموده واریانسی از این فنوتیپ ها تهیه شود و در مورد كنترل ژنتیكی ماهیان برآیند یا در نهایت پس از چند دوره برنامه صحیح اصلاح نژادی به افزایش توان تولیدی دست یافت. در حقیقت هر ژن مجموعه ای بازهای جفت است كه از یك نظم خطی ویژه برخوردارند و با دو ستون قندریموز و فسفر اتصال دارند. كاریوتایپینگ چیست Karyotyping : در حقیقت مرتب كردن كروموزوم های یك گونه بر حسب نوع و اندازه ی آن ها است . برای كاریوتاپینگ دانش انواع كروموزوم ها و به خصوص موقعیت سانترومر آن ها بسیار حائز اهمیت است. تعداد كروموزم ها در جانوران مختلف متفاوت بوده ولی در یك گونه معین ثابت است.به طور كلی كرموزوم ها بیشتر به صورت جفت یا همولوگ هستد و موجوداتی كه در چنین حالتی به سر ببرند اصلاحاً دیپلوئید یا n 2 كروموزوی = Diploid می باشد. البته ممكن است بر اثر شوك های حرارتی و یا شیمیایی و یا حتی فشار در هنگام لقاح و تشكیل سلول تخم تغییراتی در تعداد كروموزوم ها ظاهر شود و به عنوان مثال در تتراپلوئیدی Tetraploid تعداد كروموزم ها به N4 می رسد. این حالت ها بسیار اسثنائی بوده و در طی دوران تكاملی ممكن است اتفاق بیافتد. در عملیات تكثیر و پرورش ماهی ممكن است به خصوص در مراحل تقسیم سلولی و تشكیل جنین تغییراتی در تعداد كروموزوم ها حاصل شود. در موارد نادری تعداد كروموزوم ها ممكن است 3 برابر گردد. تریپلوئیدی Triploid البته جمعیت طبیعی ماهـیان تریـپلوئید معـمولاً نادر است.این ماهیـان معمولاًعـقیم می باشند ولی به همین دلیل انرژی برای رشد گنادهای جنسی مصرف نمی كنند واز رشد مناسب در مدت كوتاهی برخوردارند . رشد خوبی دارند عقیم n3نقطه سانترومر و مركز كرموزوم و فاصله آن بین بازوهای بلند و كوتاه كروموزوم اهمیت زیادی دارد. در گذشته فقط بر اساس تشخیص چشم كروموزوم‌ها را ردیف و مرتب می كردند.اما در سال های اخیر دانشمندی به نام لیوان Leavan)) با مطالعات خود ثابت نمود كه می توان براساس نسبت بازوهای بزرگ و كوچك نوع كروموزوم را تعیین نمود. به عنوان مثال اگر این نسبت 1 تا 3/1 باشد حتماً كروموزوم ها metacentric متاسانتریك است. در كاریوتاپینگ دو نكته حائز اهمیت است: 1- شناسایی جفت كروموزوم های همتایا همولوگ 2- مرتب كردن كروموزوم ها براساس نوع واندازه آن ها از بزرگ به سمت كوچك . هنگامی كه در یك جهت افرادی پیدا شوند كه در یك لوكوس معین فقط یك نوع آلل داشته باشند این دو آلل مشابه یكدیگر باشند مثل aa AA BB در این حالت اصطلاحاً گفته می شود كه در آن لوكوس به صورت خالص یا هموزیگوس Hemozygous می باشند. اما ممكن است در جهت های متفاوت و در یك لوكوس معین دو آلل مختلف وجود داشته باشد Aa Bb در این حالت می توان گفت كه در آن لوكوس آلل ها ناخالص هستند و هتروزیگوس Heterozygaus می باشند . تقسیم بندی كروموزوم ها آتوزوم : بیشتر كروموزوم های جانور را تشكیل می دهد . كروموزوم های جنسی ، كه تعداد آن ها كمتر بوده و از نظر شكل نیز با كرووزوم های غیر جنسی كمی متفاوتند به خصوص در جنس نر و ماده این تفاوت ها كاملاً آشكار می گردد. نكته مهم : تشخیص كروموزوم های جنسی در ماهیان كاری بسیار مشكل است . دانشمندی به نام Sola در 1981 به مطالعه تحلیلی كاریوتایپ 810 گونه از ماهیان استخوانی پرداخت و فقط توانست در 29 گونه از آن ها یعنی كمتر از 6/3 درصد كروموزوم های جنسی را تشخیص دهد و بقیه كروموزوم ها بیشتر از نوع آتوزوم و یا كروموزوم های غیر جنسی بوده است. نكته: علاوه بر اینكه تعیین جنسیت به ژنتیك برمی گردد ولی دو اصل محیطی نیز در آن دخیل است و در ماهیان نیز ژنتیك والدین نیست بلكه محیط نیز تأثیر گذار است. ثابت شده است اگر به هنگام لقاح و تشكیل سلول تخم ، تغییرات دمایی ، شوری ،‌نور و حتی فشار صورت گیرد. ممكن است در تعیین جنسیت ماهیان تغییرات عمده ای به وجود آید توانایی دخالت در ژنتیك ماهیان به وسیله عوامل محیطی (Envirnmental) از اهمیت زیادی برخوردار بوده و حتی می توان قبل از آن كه جنسیت در ماهیان كامل شود با استفاده از هورمون های مختلف جمعیت های تك جنسی جهت جلوگیری از تكثیر بی رویه در استخر صورت می پذیرد. هدف اصلی طرح های اصلاح نژاد ماهیان تیلاپا ،تولید جمعیت های تك جنسی به منظور پیشگیری از تولید مثل آن ها در طی دوره باروری است. به عبارت بهتر می توان فقط با یك نوع دورگه گیری می توان به خوبی جمعیت های خاصی از جنس نر را به وجود آورد. چرا كه در تیلاپا جنسیت نسبتا ساده بوده و فقط به وسیله كروموزوم های جنسی كنترل می شود. اما برخی دیگر از ژن ها نیز وجود دارند كه می توانند سبب تغییر جنسیت شوند. بنابراین می توان گفت روش دو رگه گیری در تولید جمعیت تك جنسی تا 98 درصد موفق است. وراثت فنوتیپ های كیفی : و تقسیم بندی فنوتیپ ها: اختلافات فنوتیپی در ماهیان و تمام موجودات زنده به 2 دست كلی 1- تنوع كیفی و 2- تنوع كمی Quantitave Variatiol تنوع كمی (قابل اندازه گیری) Qualitive Variation تنوع كیفی (بیشتر با این كار داریم .در مجموع می توان این دو نوع تقسیم بندی را به سادگی از هم جدا نمود، فنوتیپ هایی از نظیر طول،‌وزن كه قابل اندازه گیری شد معمولاً فنوتیپ های كمی نامیده می شوند. وراثت این نوع فنوتیپ ها كمی مشكل تر و با برنامه ریزی اصلاح نژاد دقیق تری صورت می پذیرد. اما دسته دوم : فنوتیپ های كیفی می باشد كه به خوبی قابل شناسایی باشد و بیشتر افراد و زیست شناسان با آن ها سرو كار دارند. در این نوع فنوتیپ ها تغییرات تدریجی دیده نمی شود و می توان گفت كه در یك جمعیت زنجیره پیوسته ای را ایجاد نمی كنند. نمونه هایی از این نوع صفات عبارتند از:‌1- زالی (آلبینیم) و رنگ طبیعی در گربه ماهی كانالی 2- رنگ های آبی و رنگ های طبیعی در كپور معمولی 3- دم چادری و دم گرد در ماهی گوپی4- حالت های پشت زنیی و طبیعی در تیلاپیا 5- الگوهای رنگ آمیزی نظیر خال دار و بی خالی در ماهی پلاتی Platy Lish ماهیان پهن 6- حالت فلس از نوع خطی – چرمی- آئینه ای وفلس دار كامل در ماهی كپور معمولی . ژنتیك فنوتیپ های كیفی ساده تر بوده و اغلب به ژنتیك مندل (Mendel Genetic) معروف است. به عبارت بهتر می توان از طریق این ژنتیك كلاسیك به خوبی بروز فنوتیپ های دلخواه را پیش بینی نمود. نكته : محققین ژنتیك و اصلاح نژاد معمولاً با هدف بهره برداری از ماهیان خاص آن ها را مورد تحقیقات ویژه قرار می دهند. اندازه گیری فنوتیپ در ماهیان به خوبی امكان پذیر است و در نهایت باید این فنوتیپ ها یا صفات مختلف مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرند ، پس به منظور بهره برداری از پتانسیل بیولوژیكی یك جمعیت باید از واریانس فنوتیپی (Phenotype Variance) آن جمعیت اطلاع كامل حاصل نمود تا بتوان با تجزیه و تحلیل آن به خوبی جمعیت های مختلف را مورد مطالعه قرار داد. برای تعیین یك برنامه اصلاح نژاد كه قادر به تعیین فراوانی آلل‌ها و فنوتیپ ها باشد باید به خوبی در ابتدا نقشه بیولوژیك آن فنوتیپ شناسایی شود و پس روش مناسب برای انتخاب صفت مورد نظر به سایر نسل ها مورد بررسی قرار گیرد. یكی از اهداف مدیریت ذخایر ماهیان مولد (Broodstock) افزایش توان تولید می باشد. از لحاظ ژنتیكی چنین كاری باید با برنامه اصلاح نژادی همراه باشد. در ابتدا برنامه های برگزینی یا Selection مطرح می گردد تا بتوانند به راحتی تغییر فراوانی آلل ها را امكان پذیر نماید. چرا كه برخی از آلل ها كاهش دهنده توان تولید هستند كه باید آن ها را حذف نمود و برخی از آلل ها سبب افزایش قدرت و پتانسیل تولید می گردند كه باید به ارزیابی و تثبیت آن ها اقدام نمود، بنابراین توانایی فراوانی آلل ها به منظور ارزیابی میزان پیشرفت كار و پیشرفت تولید بسیار حائز اهمیت است. در یك برنامه اصلاح نژادی محقق باید فنوتیپ های مطلوب و اقتصادی را شناسائی كند و سپس به حذف فنوتیپ ها و یا صفات نامطلوب بپردازد پس از چند نسل توان تولید را به حداكثر برساند. در حال حاضر توانایی دست بردن به فراوانی آلل ها و فنوتیپ ها بسیار مهم است و اخیراً تولید جهت های همسانرا (Bread True) مورد توجه زیادی قرار گرفته است در ایالات متحده آمریكا و حتی اروپا قوانینی وجود دارد كه اجازه می دهد یك تكثیر كنند یا یك پرورش دهنده در صورتی كه موفق شود یك سویه جدید با زنك مطلوب و خصوصیات ظاهری مناسب و توان تولیدی بالا ایجاد نماید پاداش زحمات خود را دریافت نموده و تولید این سویه را انحصاری نماید. به عنوان مثال در آمریكا برخی از پرورش دهندگان ماهی قناتی را با رنگ قرمز گل سرخ به وجود آورند و این فقط بر وسیله برگزینی در طی یك برنامه اصلاح نژادی و تولید یك جمعیت همسان زا امكان پذیر شده است. فنوتیپ های مختلف در ماهیان دارای ارزش های اقتصادی مختلفی هستند برای آنكه یك مدیر اصلاح نژاد بتواند به خوبی برنامه هایی را تنظیم نماید كه به تولید بیشتر دست یابد باید بتواند كلیه فنوتیپ ها را از لحاظ كمی و كیفی شاسایی كرده و از یكدیگر تمایز دهد. پس در یك برنامه دقیق فنوتیپ های نامطلوب به فنوتیپ های مطلوب ارزش بیشتری قائل نشود. در مورد هر فنوتیپ ارزش یك جمعین هنگامی به حداكثر خود می رسد كه آن جمعیت بتواند گونه‌های همسان زای خود را تولید كند. به عبارت بهتر مولدین قدرت انتقال صفات مطلوب را به فرزندانشان داشته باشند ،‌به همین جهت است كه هدف دست بردن به فراوانی آلل ها و ایجاد فنوتیپ های مطلوب می باشد، تا درنهایت جمعیت های همسان زا تولید گردد. در یك جمله می توان گفت به جمعیتی همسان‌زا گفته می شود كه والدین از نظر صفت یا صفات خصوصی بتوانند در فرزندان و نسل های بعدی نیز این صفات مطلوب را نسل نمایند. صفات كمی كیفی و تفاوت آن ها: صفات كدام یك مندلی هگی كیفی هستند بدین معنی كه به آسانی می توان آن ها را در گروه های فنوتیپی مخصوص متمایز كرد. وراثت صفات كیفی و فنوتیپ های آن توسط یك یا تعداد كمی ژن كنترل می شود و تأثیر محیط بر آن ها بسیار كمتر است. حال آنكه تنوع پذیری بسیاری از صفات كه اهمیت اقتصادی دارند به صورتی نسبت كه در فنوتیپ‌های متمایز قرار گیرند، بلكه طیفی از چند فنوتیپ متوالی را نشان می‌دهند یعی تنوع در آن 2 به طور پیوسته صورت می گیرد به این گونه صفات ، كمی می گویند كه قابل اندازه گیری و شمارش شد مانند وزن – بلندی ساقه – تولید تخم مرغ و شیر در گاو به همین جهت به صفات كمی، صفات قابل اندازه گیری (metric) گفته می شود یك تنوع پیوسته دارند. شاید بتوان گفت مهمترین تفاوت بین كمی و كیفی در تعداد ژن های مؤثر، گوناگونی فنوتیپ ها و درجه تغییرپذیری فنوتیپ در پاسخ به عوامل محیطی است چرا كه معمولاً 10 تا 100 ژن ممكن است یك صفت كمی را سبب شود. جدول تفاوت برخی از آن هاصفات كیفی صفات كمی1- طبیعت یك صفت را نشان می دهد و اهمیت اقتصادی زیادی ندارد. 2- تنوع گسسته است، گروه های فنوتیپی از هم متمایزند .3- اثر یك ژن منفرد قابل تشخیص است.(تعداد ژن های بوجودآورنده یك فنوتیپ كم است . 1 یا چند عدد) 4- با آمیزش های منفرد و بررسی اختلاف حاصل از آن ها سرو كار دارند. 5- به وسیله شمارش و بررسی نسبت ها مورد تحلیل قرار میگیرند. (صفات در آن نیمه است) 6- صفات كیفی فقط توسط آزمایشات فردی قابل شناسایی 1-قابل اندازه گیری است مثل وزن ، طول اندازه یك صفت را نشان می دهند و دارای ارزش اقتصادی است . 2- تنوع در این ها پیوسته است و اندازه گیری های فنوتیپی تشكیل یك طیف پیوسته را می دهد .3- كنترل این صفات توسط تعداد زیادی ژن (بلی ژن) صورت می گیرد و اثر ژن ها به تنهای ناچیز ، بلكه مجموع ژن ها باعث بروز یك صفت می‌گردد. 4- هر نوع آمیزش در جهت آن ها امكان پذیر است. 5- با تحلیل های آماری و یا پارامترهای مختلف جمعیت مثل میانگین و انحراف معیار محاسبه می گردند . 6- صفات كمی در كل جمعیت مورد بررسی قرار می گیرد. به طور كلی بحث اختلاف بین صفات كمی و كیفی در متاسیم توارث آن ها است زیرا تعداد ژن های مؤثر در صفات كمی و كیفی با هم یكسان نیست ، صفات كیفی تعداد محدودی ژن آن را كنترل می كند اما در صفات كمی مجموعه ای از ژن ها باعث ایجاد و بروز صفات كمی می گردد. پس می توان تفاوت بروز صفات كمی و كیفی را در عامل دیگری نیز خلاصه نمود . این تفاوت مربوط به تأثیر عوامل محیطی است چرا كه صفات كمی بسیار بیشتر از صفات كیفی تحت تأثیر عوامل محیطی قرار می گیرند. كروموزوم ها : (Chromosome)دارای ساختمان میله ای و به رنگ تیره و در مرحله متافاز میتوزی توسط میكروسكوپ نوری قابل مشاهده و شمارش هستند. اولین بار كروموزوم توسط دانشمند استراس بورگر شناسایی شد، اما نام كروموزوم را دانشمند دیگری به نام waldeyer بر روی كروموزوم در سال 1988 گذاشت . مطالعات دیگر دانشمندان نشان داد این ساختار كروموزومی در برخی از مراحل مثل اینترفاز مشاهده نمی شود. دلیل آن وجود عدم كروموزوم ها در هسته سلول نیست بلكه كروموزوم ها در این مرحله شكل ساختمانی متفاوتی پیدا كرده اند كه با میكروسكوپ نوری قابل مشاهده نیستند. مطالعات بعدی نشان داد كروموزوم ها در تمام مراحل پرو فاز معمولاً پیچ خورده و در نتیجه كوتاه و ضخیم می شوند و كم كم در انتهای تقسیم سلولی پیچ خوردگی كروموزوم ها كم می شود تا مجدداّ به شبكه كروماتین تبدیل می گردند كه در این حالت با میكروسكوپ نوری قابل رویت هسند. بنابراین بهترین مرحله برای مشاهده كروموزوم ها مرحله متافاز (Metaphesei)می باشد. تعداد كروموزوم ها در موجودات عالی ثابت است و كلیه سلول های پیكری یا سوماتیك ها (Sometic) به غیر از جنسی دارای 2 گروه كروموزوم مشابه اند ،‌یك گروه دارای منشأ مادری است كه به آن Maternal می گویند و دیگری با منشأ پدری Paternal است. بنابراین هر موجود یك دسته كروموزوم را از بدرویك دسته را از مادر به ارث می برد. به همین دلیل به كروموزوم های موجودات دیپلویند گفته می شود. اما سلول های جنسی از این قاعده مستثنی هستند و گامت های هر فرد فقط نیمی از كروموزوم های موجود در سلول های بدنی را با خود همراه دارد به همین دلیل سلول های جنسی از نظر كروموزومی هاپلوئید (Haploid) هستند. در مرحله متافاز مرحله كروموزوم ها به گونه ای است كه می توان به خوبی آن ها را از نظر ریخت شناسی مشاهده و مطالعه نمود در این مرحله هر كروموزوم دارای یك سانترومر در محل كاملاً مشخص و ثابتی هستند، محل سانترومر به جز در موارد نادر كه كروموزوم جهش می یابد ، مكان آن تغییر نمی كند بنابراین محل سانترومر راههای مناسبی برای شناسایی كروموزوم می باشد. هر كروموزوم از محل سانترومر به 2 بخش تقسیم می شود. بازوی بلند و بازوی كوتاه و ممكن است این دو بازو برخی از كروموزوم ها یك اندازه باشند. براساس طول بازوها و قرار گرفتن سـانترومر در كـروموزوم معمولاً به 4 دسته كلی ، كروموزوم ها را تقسیم می كنند. M: 1. متاسنتریك Metacentric : محل سانترومر در وسط كروموزوم است یعنی طول دو باز ( كوچك و بزرگ) تقریباً مساوی است. سانترومر وسط Sm: 2. كروموزوم ساب متاسانتریك Sub metacentric : در اغلب كروموزوم ها سانترومر باعث ایجاد دو بخش نامساوی شده است و به عبارت بهتر یك بازوی بلند و یك بازوی كوچك قابل مشاهده می باشد. St : 3 اكروسانتریك یا ساپ كلوسنتریك (Sub telocentric) Acrocentric هنگامی كه سانترومر نزدیك به یك سر كروموزوم باشد. سانترومر نزدیك به انتها در بسیاری از اینها معمولاً اندازه گیری بازوی كوچك بسیار مشكل و احتیاج به نرم افزارهای دقیق برای اندازه گیری دارد. 4- تلو سانتریك Telocentric : سانترومر در انتهای دو سر كروموزوم واقع شده و این سانترومر را انتهایی و یا ترمینال می گویند و این كروموزوم ها در مرحله متافاز بیشتر شبیه عدد 8 فارسی می شوند . در حالت كلی این كروموزوم ها پایداری كمی دارند و احتمال بر این است كه این ها نوعی كروموزوم اكروسانتریك است، اما بازوی كوتاه آن ها آنقدر كوچك است كه قابل تشخیص نیست . مراحل تهیه گسترش های كروموزومی در ماهیان : Preparation Of Chromosom Metaphase plate 1- متوقف نمودن تقسیم سلولی در مرحله متافاز : انتخاب سلول های در حال تقسیم و متوقف نمودن آن ها در مرحله متافاز شاید مهم ترین قسمت در تهیه گسترش های كروموزومی می باشد. چرا كه كروموزوم ها در این حالت به خوبی مشخص و قابل مشاهده می باشند. این كروموزوم ها را می توان در سلول هایی كه همیشه در حال تقسیم شدن هستند مثل سلول های آبشش ، بخش جلویی كلیه ، روده ، كبد ، فلس و حتی ؟؟؟ در حال رشد ماهیان به دست آورد. برای متوقف نمودن مرحله تقسیم سلول در مرحله متافاز از مواد شیمیایی استفاده می شود كه موثرترین و مرسوم ترین این مواد ماده ای به نام Colchicine می باشد. این ماده برای اولین بار از ریشه گیاه گل حسرت جدا گردید و كار اصلی آن ممانعت یا جلوگیری از تشكیل دوگ تقسیم در سلول می باشد كه باید در غلظت های متفاوت از آن استفاده گردد. 2- هیپوتونیزه كردن سلول ها : این كار برای متورم ساختن سلول ها و جذب آب درون سیتوپلاسم آن ها صورت می گیرد. تا در نهایت كروموزوم های متافازی از یكدیگر فاصله گیرند به عبارت بهتر آب وارد سلول شده و با متورم شدن سلول نه تنها كرومزوم‌ها از یكدیگر از یكدیگر فاصله مناسب می گیرند بلكه غشاء سلولی نازكتر شده و پاره كردن این غشاء به راحتی صورت می گیرد. برای هیپوتونیزه كردن از H2o- Kcl آب مقطر و نیترات سدیم یا غلظت های مختلف استفاده می گردد. 3- مرحله تثبیت Fixation : هدف از فیكس كردن ، حفظ نمودن سلول ها با كمترین تغییر شكل در تركیب و ساختار آن ها است برای مرحله تثبیت از غلظت های مختلف الكل و اسید استفاده می شود بهترین محلول فیكس كردن ، محلول كارنوی است كه از 3 حجم متانول و 1 حجم اسید استیك است كه باید به صورت تازه و سرد استفاده شود. الكل باعث سخت شدن و اسید بر با تأثیر بر روی بافت های چین و چروك خورده باعث باز شدن چروك می گردد. تأثیر توأم الكل و اسید سبب حفظ ساختار سلولی و تثبیت آن می شود. 4- مرحله پرتاب سوسپاسیون بر روی لام های گرم و سرد: در طی این مرحله سوسپانسیون سلول توسط قطره چكانی از ارتفاع 60 تا 80 سانتی‌متری و در برخی كتب 1 متری بر روی لام های سرد شده ( 20 تا 10-) و یا لام های گرم شده ( 45 -40)چكانده می شود یا پرتاب می گردد. سرما یا گرما با اثر چسبندگی باعث می‌شود كه غشاء‌ سلول به سطح لام چسبیده و سلول تركانده شود و محتویات خود را كه همان كروموزوم ها هستند به بیرون بپاشد. 5- رنگ آمیزی كروموزوم ها : برای رنگ آمیزی از محلول گیمسا (Giensa) با غلظت 10 تا 15 درصد و به مدت 15 تا 20 دقیقه استفاده می شود تا كروموزوم ها به خوبی رنگ آمیزی شوند و در نهایت با آب مقطر لام ها را شستشو می دهند. 6- بررسی لام ها زیر میكروسكوپ و عكس برداری از گسترش های كروموزومی و در نهایت تهیه كاریوتایپ از آن ها می باشد. در این مرحله با استفاده از یك میكروسكوپ نوری مجهز به دوربین عكاسی كروموزوم ها مورد بررسی و شناسایی قرار می گیرند و از بهترین نمونه ها عكس برداری صورت می گیرد. در نهایت با رنگ كردن عكس ها و تشخیص كروموزوم ها همولوگ و ردیف كردن آن ها بر اساس محل سانترومر و تشخیص نوع كروموزوم كاریوتایپ از آن ها تهیه می گردد. تعاریف كلی در خصوص ژنتیك و كاربرد آن ها در اصلاح دام : تعریف صفت (Trait) :در یك موجود زنده هر خصوصیت ظاهری (morphological خصوصیت ظاهری ) یا اندامی (Anatomical) و یا بیوشیمیایی و یا رفتاری (Behavioral) باشد به طور كلی صفت می گویند . مثال : شكل دانه گیاه و یا رنگ آن، میزان تولید شیر در گاو ، میزان تولید تخم در طیور ، تولید پشم در دام و رنگ در ماهی همه می تواند به عنوان صفت باشد. صفات متقابل :‌ صفاتی است كه دارای 2 فرم كاملاً متفاوت بوده و به همین جهت به آن (Alternative) می گویند. به عنوان مثال صاف بودن یا چروكیده بودن شكل دانه می تواند به عنوان صفت متقابل باشد. لوكوس یا ژن گاه (Locus) : ژن ها بر روی كروموزوم ها در جایگاه‌های كاملاً ثابتی قرار دارند كه اصلاحاً لوكوس یا ژنگاه نامیده می شود و به فرم های مختلف یك ژن آلل می گویند (Allel) آمیزش متقابل Reciprocal(mating Crasses) یا آمیزش دو طرفه : در این صورت معمولاً تلاقی بین دو والد به صورت دو طرفه یا رفت و برگشت می باشد. به عبارت بهتر می توان در بسیاری از گونه ها نژادهای مختلف را با چنین آزمایشاتی دو رگه گیری یا Hybridization نمود. و هم می تواند در یك گونه صورت گیرد و هم در گونه های مختلف صورت گیرد. به عنوان مثال:‌در ماهی سیم و سفید ماهی سفید ماهی سفید Abramis brama Rutilus Frissi KutumF1؛ نسل اول فرزندان حاصل از تلاقی را می گویند (First filial).(تلاقی : والد ماده باوالد نر) كه بعداً می توان نسل دوم و سوم را از آن گرفت . قوانین مندل : یوهان مندل با آزمایشاتی كه بر روی هیریدهای نخود فرنگی انجام داد، یافته های خود را در سال 1866 به چاپ رساند ، مندل نتیجه گرفت ، واحدهای وراثتی كه او آن ها را فاكتورهای وراثتی می نامید و امروزه ما به آن ژن می گوییم بسیار تخصص یافته و پیچیده اند مندل 2 قانون را در وراثت صفات از خود به جا گذاشت. 1- قانون جدایی (تفرق)Segregtion : بر اساس تقسیم كاهشی و جدا شدن تصادفی كروموزوم های تشكیل دهنده هر جفت كروموزوم می تواند،‌نقشی اساسی در وراثت ایفا نماید. بر این اساس هر جفت ژن می تواند طی عمل میوز از یكدیگر جدا شوند. 2- قانون تفرق كاملاً تصادفی و دسته بندی مستقل (Indopedent assortment) بر اساس این قانون هر جفت ژن و آن جفت كروموزومی كه این ژن ها روی آن ها قرار دارند به طور مستقل و با یك روش كاملاً تصادفی از سایر جفت ژن ها دسته بندی می شود . و عبارت بهتر با یك روش تصادفی به اسپرماتوسیت های ثانویه و یا به اوریست های ثانویه و اولین جسم قطبی انتقال می یابد.براساس دو قانون فوق كه از مهم ترین فرایندهای بیولوژیك هستند، هر فرزند بی كم و كاست ، نصفی از ژن یاژنوتیپ والدین خود را به ارث می برد (50 درصد مادر، 50 درصد پدر). به عبارت بهتر اگر این فرایندها روی نمی‌داد فرزندان یا كاملاّ به پدر می‌رفتند و یا كاملاً از نظر وراثتی شبیه به مادر می شدند. ولی بر اساس این قانون فرزندان به طور 50 درصد صفت وراثتی مادر و 50 درصد صفت وراثتی پدر را به ارث می برند و همین امر باعث تنوع و ایجاد افراد گوناگون در جمعیت های مختلف شده است. 1-ژن های وابسته به جنس: همیشه این امكان وجود دارد كه برخی از ژن ها مستقر بر روی كروموزوم های جنسی باشند، به چنین فنوتیپ هایی كه توسط ژن ها بر روی كروموزوم های جنسی كنترل می گردد، ژن های وابسته به جنس می گویند كه حتی وراثت آن ها نیز با فنوتیپ های غیرجنسی كاملاً متفاوت است. متأسفانه در ماهیان تعداد زیادی از این ژن ها شناسائی شده اند و اطلاعات در این مورد بسیار اندك است، بیشتر مربوط به گونه گوپی و ماهی پلاتی می باشد. همه فنوتیپ های وابسته به جنس Sex-Linkel Gene یا باید بر روی كروموزوم X باشد و یا بر روی كروموزوم y باشد. اما تا كنون هیچ ژنی بر روی كروموزوم های W و Z كشف نشده است. ژن های وابسته به y : مسلماً این ژن ها، مستقر بر كروموزوم y بوده و از پدر، فقط بر پسر منتقل می شوند. مگر آن كه این ژن ها بر روی كروموزوم x Cross over شده باشد. به هر حال این ژن ها هرگز در ماهی ماده طبیعی دیده نمی شوند. بسیاری از ماهیان در جنس نر می توانند فنوتیپ های خاص خود را داشته باشند. به عنوان مثال: در ماهی گوپی وجود یك لكه سیاه فقط در ژن y قراردارد. رنگی Maculatusبرای نشان دادن فنوتیپ های وابسته به y می توان به شكل زیر اشاره نمود كه در آن رنگ ماهیان به طور طبیعی خاكستری است چه در ماده و چه در نر. تنها دو نوع آمیزش در این نوع صفت امكان پذیر است كه به صورت زیر نشان داده می شود. در آمیزش ساده صفحه بعد یك ماده خاكستری با یك نر لكه دار تلاقی داده می شود كه حاصل گامت های آن به شرح زیر است . فنوتیپ ژنوتیپماده خاكستری نر لكه دار نر خاكستری × × xyma Xyدر مربع پانت جنس نر در بالا و جنس ماده در سمت چپ قرار دارد. كه ایجاد یك ماده خاكستری و نر لكه دار ایجاد می گردد. نسبت جنسی 1 به 1 بوده و فقط در حالتی این ژن می تواند به فرزند نر برسد و امكان رسیدن آن به جنس ماده وجود ندارد. انواع ژن هاوابسته به yyma رنگ آمیزی لكه دار XTi رنگ آمیزی ببری yjr رنگ آمیزی رنگین كمان XCo رنگ آمیزی قرمز جگری yAr رنگ آمیزی جوشنی XVi رنگ آمیزی زرده ای ySa رنگ آمیزی خونین XCi رنگ آمیزی دارچینی ypa رنگ آمیزی فقیرانه XLu رنگ آمیزی زرد نارنجی yoc رنگ آمیزی چشمی XEI رنگ آمیزی طولی و طویل شدن باله دمی yfe رنگ آمیزی آهنی XNill دم سیاه نوع 2 yva رنگ آمیزی متنوع Xcp رنگ آمیزی دم تیره yDS رنگ آمیزی دم 2 شمشیری yFil رنگ آمیزی میله‌ای وجود دم شمشیری نیز صفت دیگری از وابسته به y است. ژن های وابسته به جنس ماده x : چون ژن های كه روی كروموزوم X قرار دارند می‌توانند هم به جنس نر و هم ماده به ارث برسند. در این جا بیشتر یك فعالیت ژنی غالب یا بارز dominan 1 دیده می شود. Recessive : صفت مغلوب dominant : صفت بارز رنگ آمیزی دم تیره در ماهی گوپی و یا داشتن دم شفاف وابسته به ژن های X است. این فنوتیپ ها توسط آلل بارز Xcp و آلل نهفته Xch به عنوان صفت مختلفی در ماهی گوپی دیده می شود كه می تواند فنوتیپ های زیر را به وجود آورد. دم شفاف :‌ Xch دم تیره : Hcpصفات مغلوب فقط در یك حالت می توانند فنوتیپ خود را ظاهر سازند و آن در حالتی است كه هموزیگوت Homozigout با از نظر گامتی یكسان باشند. فنوتیپ ژنوتیپماده دم تیرهماده دم تیرهماده دم شفافنر دم تیرهنر دم شفاف Xcp XcpXcp XchXch XchXcp-yXch-y بنابراین وراثت فنوتیپ های وابسته به X از الگوی زیگزاكی پیروی می كند در حالی كه ما در فنوتیپ پسر خود رامعین می سازد ، پدر تعیین كننده فنوتیپ دختر خود می باشد. فقط دخترانی با فنوتیپ غالب می توانند از پدر تیرگی دم را به ارث ببرند و تنها راه به وجود آمدن ماهیان نر دم شفاف این است كه دارای آلل نهفته Xch در كنار y باشد. (یكسری از صفات وابسته نیستند و محدود به جنس هستند) Xchy نر دم شفاف(نهفته) XcpX دختر دم تیره (ماده) – تیرگی 2- ژن ها یا صفت محدود به جنس : Sex- Limited Gene or Traitصفاتی هستند كه ژن های موثر بر آن ها هم در جنس نر وجود دارد و هم در جنس ماده ولی ظهور این صفات (بروز آن ها) فقط به یك جنس محدود می شود. به عنوان مثال صفت تولید شیر یا تولید تخم صفت محدود به جنس شد یعنی تولید شیر در جنس ماده وجود دارد و در جنس نر با آنكه ژن آن موجود است ظاهر نمی‌شود و همچنین تولید تخم مرغ بروز یك صفت را معمولاً به عوامل مختلفی مرتبط می دانند و به همین دلیل باید به همه این عوامل نوجه ویژه داشت. در جنس نر صفات خاصی ممكن است بروز یابد كه ژن آن در ماده نیز می تواند وجود داشته باشد ولی بروز نمی یابد ، بسیاری از این صفات اهمیت ویژه دارند و شناسایی ژن های آن ها نیز بسیار مهم است. برای اصلاح دام انتخاب افراد هم بر اساس خصوصیات ظاهری قرار می گیرد و هم بر اساس خصوصیات ژنتیكی آن ها. تولید شیر ، تولید تخم مرغ در جنس ماده فقط وجود داشته بنابراین اگر بخواهیم فرزندان ماده ای داشته باشیم كه شیرآوری بیشتر یا تولد تخم بیشتر داشته باشند به اهمیت جنس ماده و انتخاب نوع و نژاد آن بیشتر از جنس نر می گردد به این صفات ، صفات محدود به جنس می گویند. 3- صفت متأثر از جنس Sex influenced traitsاین صفات ،‌ژن هایشان بروی كروموزوم های جنسی قرار ندارد. بلكه بیشتر جایگاه آن ها ، كروموزوم های غیر جنسی یا آتوزوم می باشد.نحوه ظاهر شدن اثر یك صفت كاملاً وابستگی به جنس مربوطه دارد. بنابراین به طور كلی این صفات فقط تأثیر پذیر از جنس نر یا جنس ماده می باشند. به عنوان مثال كلفتی و ضخامت صدا در مردان به دلیل تأثیر هورمون های آندروژن (هورمون های مردانه) بوده كه باعث ایجاد چنین صفتی می گردد وحتی اگر زنان نیز هورمون های آندروژن را به میزان زیادی مصرف نمایند ممكن است تغییر صدا و حتی ظهور مو و رویش در آن ها بروز یابد. روش استفاده از كلچی سین Colchicine یا تزریق Injection یا حمام كلچی سین 1- آماده سازی متوقف كردن تقسیمات سلولی در مرحله متافاز غلظت كلچی سین 5% تا 1 % غلظت با زمان رابطه عكس دارد. معمولاً 2 تا 5 ساعت لازم است كه لاروها یا تخم در معرض كلچی سین قرار گیرد و در طی این مدت باید هوادهی توسط پمپ هوا صورت گیرد. 2- هیپوتونیزه كردن سلول ها(سلول آب جذب كرده و تورژسانس می كند) در ایـن مرحلـه از یك سـری نمك ها مثل Kcl و سیترات سدیم و املاح و آب مقطر می توانیم استفاده كنیم اما بهترین جواب را Kcl می دهد. بهترین غلظت 75% مولار است و مدت زمان 30 تا 45 دقیقه است با این كار دو هدف را دنبال می كنیم اول آنكه سلول ها با جذب آب كروموزوم هایشان از هم فاصله بیشتری بگیرند .2-نازك شدن غشاء سلولی تا بتوان در مرحله پرتاب سلولی این غشاء‌ پاره گردد. حدود 60 تا 70 درصد سلول ها آب جذب می كننند. 3- تثبیت سلولی Lixtionدر این جا باید از یك محلول تثبیت كننده یا Fixative استفاده كنیم كه بهترین آن محلول كارنوی كه از یك حجم اسید استیك + 3 حجم متانول (الكل) تشكیل شده است. و غلظت 1 اسید و 3 قسمت الكل كه به صورت تازه و سرد باشد (گرم شدن اسید استیك می تواند تبدیل كند به تركیبات دیگر مثل استات و … كه برای فیكس كردن لازم نیست) زمان حداقل 2 پریود 30 دقیقه ای لازم است. 1- فاصله 4-پرتاب سلولی 2- سطح لام با یك پیت پاستور 1 تا 2 سی سی از محلول سلولی را برداشته و از فاصله 80 تا 100 Cm و سطح لام را تمیز می كنیم با الكل 96 درجه . سطح لام اگر سرد باشد(20 – تا 10- ) 10- درجه و اگر گرم باشد ْC 45 (ْC 45 –40) 5- رنگ آمیزی : بهترین و ساده ترین ماده گیمسا (Giemisa) است . پس از پرتاب سلولی سعی می كنیم لام در مجاورت هوای آزمایشگاه خشك شود، پس باید از محلول رنگ آمیزی گیمسا استفاده نماییم . رابطه غلظت و زمان رنگ آمیزی معكوس است. و معمولاً غلظت را 15 تا 20 % می گیرند و مدت زمان رنگ آمیزی را 20 تا 30 دقیقه . 6- عكسبرداری از گسترش های كروموزومی و پس تهیه كاریوتایپ از آن ها. توسط میكروسكوپ های مجهز به دوربین عكاسی صورت می گیرد. در قدیم از فیلم استفاده می شد. و عكس ها را با بزرگنمایی بیشتر چاپ می كردند ولی اخیراً با وجود دوربین های دیجیتال و خوب می توان اسلایدهای مناسبی از گسترش های كروموزومی تهیه نمود و با بزرگ كردن آنها نسبت به شناسایی كروموزوم های همتایا هومولوگ اقدام و سپس بر اساس موقعیت سانترومر آن ها كروموزوم ها را تقسیم بندی نمود و كاریوتایپ آن ها را تهیه كرد. در سال های اخیر برای این كه كاریوتایپ از دقت بیشتری برخوردار باشد باید توسط نرم افزارهای پیشرفته نظیر Biocom نسبت به اندازه گیری طول بازوهای بزرگ و طول بازوهای كوچك اقدام نمود و بر اساس نسبت به وجود آمده نوع كروموزوم ها را مشخص كرد. معضلات مكنه در كاریوتایپ 1- در بسیاری از موارد دیده شده است كه كروموزوم ها بسیار ضعیف و كوچك شده اند و حتی به صورت نقطه ای دیده می شوند 2 دلیل مهم برای این امر ممكن است وجود داشته باشد. 1- غلظت كلچی سین بسیار زیاد است 2- زمان در معرض قرار گرفتن لاروها در مقابل كلچی سین بیش از اندازه بوده است . 3- به هنگام بررسی گسترش های كروموزومی باید به تعداد كروموزوم ها توجه كافی شود، چرا كه ممكن است كروموزوم های 2 سلول در كنار هم نیافتند و تعداد كروموزوم ها غیر واقعی و یا بیش از اندازه شمرده شود بهترین را. بررسی این امر مشاهده سلول های پاره شده در كنار ؟؟؟ شاكی كروموزومی می باشد چون ممكن است دو سلول در كنار هم غشایشان پاره شود و كروموزوم ها را حتی روی هم به صورت متراكم پخش شود. 3- رسوب رنگدانه گیمسا و یا كثیف بودن لام مورد استفاده یكی دیگر از مشكلات است كه برای از بین بردن این حالت حتماً باید لام ها را با الكل سفید 96 درجه و یا یك پارچه تمیز آن را به آرامی پاك كنیم . برای جلوگیری از رسوب رنگ نیز پس از تهیه غلظت مناسب گیمسا ،‌5 تا10 دقیقه صبر كنیم تا رنگدانه های گیمسا ته نشین شوند و یا آن را از صافی های نازك بگذرانید و فقط محلول و همگن گیمسا را بر گسترش های كروموزومی بریزید. نكته میتوان با استفاده از فیلترهای رنگی مناسب به حذف برخی از نورها و رنگ های زاید پرداخت تا تصویر گسترش كروموزومی با كیفیت بهتری مشاهده گردد. برای این امر در میكروسكوپ های جدید فیلترهای آبی، زرد و سبز قرار داده شده اند كه ضمن ایجاد یك ضمینه رنگی مناسب باعث بهتر دیده شدن كروموزوم ها می گردد. 4- یكی دیگر از مشكلات می تواند در تعیین نوع و تعداد كروموزوم ها توسط محققین مختلف باشد این امر به چند دلیل ممكن است اتفاق افتد. 1- تفاوت در روش تهیه گسترش های كروموزومی است كه به دو روش كلی گسترش های كروموزومی را تهیه می نمایندروش اول :‌روش له كردن بافت كه تمام 6 مرحله فوق را در برمی گیرد. همان طور كه از اسم این روش پیداست داروها و بافت های مورد استفاده باید پس از در معرض قرار گرفتن كلچی سین كاملاً ریز و له شدند تا به كمترین تقسیمات سلولی ممكنه برسند. ودر این روش استفاده از كلچی سین مرسوم است. روش دوم: كشت بافتهای خون ساز و گلبول های سفید خون با استفاده از محیطهای كشت اختصاصی لوكوسیت های خون (گلبول های سفید) را كشت می دهند و با جلوگیری از تقسیمات سلولی آن ها به بررسی سلول های كروموزوم می پردازند این روش دارای مواد مصرفی گران قیمت بوده و از طرفی محیط كاری كاملاً استریل می خواهد تا از كشت سایر موجودات نظیر قارچ ها و باكتری ها جلوگیری به عمل آید. روش دقیقی است اما بسیار پرهزینه و وقت گیر ، به همین دلیل بیشتر در مطالعات تحقیقی از روش له كردن بافت استفاده می گردد. در صورتی كه اختلاف بین گزارش كروموزوم ها و یا نوع آن ها مشاهده گردد. دلیل این امر می تواند اختلاف در روش های تهیه گسترش های كروموزومی باشد و یا مناطق مختلف نژادها و زیر گونه های مختلفی از خود آشكار سازند. به عنوان مثال ماهی سفید دارای 2 نژاد پاییزه و بهاره می باشد كه ممكن است مختصر تفاوتی در گزارش كروموزومی این 2 دیده شود. نحوه تنظیم گزارش از كاریوتایپ تهیه شده دو هدف كلی از تهیه گزارش یا مقاله مد نظر محققان است. 1- ارائه نتایج به دست آمده از تحقیق كه می تواند مشابه و یا دارای اختلاف با سایر محققین باشد. 2- مقایسه نتایج به دست آمده از یك تحقیق با سایر نتایج محققان دیگر.به عبارت بهتر سعی می گردد حتی اگر اختلافی در كار شما با سایرین دیده می شود كه باید به دلایل این امر بپردازد. و بیان كند به چه دلیل ممكن است نتایج كار شما با سایر محققین تفاوت آشكار داشته باشد. این مقایسه هرگز نشانه انجام یا صحیح كار شما نیست بلكه ضمن احترام گذاشتن به نتایج كار دیگران و مقایسه صحیح دو نتیجه باید پرداخته شود. (قسمت بحث مقاله مربوط به مقایسه كارهای انجام شده با نتایج تحقیقی مان است) در گزارش یك كارپوتایپ بایدعلاوه بر ذكر روش كار (له كردن یا كشت گلبول های سفید) و جزئیات و مواد (مصرفی) و روش از لحاظ مقدار، غلظت و زمان . تعدادكروموزوم های كلی گونه را با n2 نشان داده و بیان می نمایند و در انتها باید نوع كروموزوم ها و تعداد آن ها را به طور جداگانه اعلام نمایند. به عنوان مثال در یك تحقیق ممكن است تعداد كروموزوم های یك ماهی توسط محققن مختلف اعلام گردد . تعداد كاریوتایپ سفید را اسلیف در سال 1985 تعداد كروموزوم ها را 7M+9sm+6st+3A به روش له كردن – نژادها فرق كند). اما آقای فشخامی در سال 1374(8M+10SM+7St,a)‌ (به روش كشت گلبول) وسیم توسط مهندس نهاوندی در سال 1379 (8M+8SM+9St,A) و (Jankon,1997) تعداد همه این ها 50=n2 كروموزوم است در سفید وسیه و نوع كروموزوم كه تفاوت در ریخت شناسی است. ژنتیك جمعیت Papulation Genetic در اصلاح نژاد بیشترین بحث درباره ژنتیك جمعیت است و خود فرد به تنهایی مورد توجه نیست بلكه مجموعه ای از افراد و آمیزش های آن ها در اصلاح نژاد وارد شده و برنامه ای برای افزایش میزان تولید آن ها یا بروز صفات مطلوب ریخته می شود. بنابراین بعضی ازمواردی كه در خصوص ژنتیك جمعیت صادق است ممكن است برای یك فرد صادق باشد. وقتی در مورد ژنتیك جمعیت صحبت می شود، منظور تركیب ژنتیكی یكی از گونه ها در جمعیت است، به عبارت بهتر تلاقی بین حیوانات با ژنوتیپ های مشخص مد نظر است در ژنتیك جمعیت تمام افراد یا یك نژاد یا یك گونه یا افرادی كه بومی یك منطقه شده اند به عنوان یك جمعیت معرفی می شوند. در برنامه های ژنتیك جمعیت استفاده از علوم آمار و احتمالات بسیار حائز اهمیت بوده به همین دلیل اشاره به 3 قانون مهم علم آمار و احتمالات می نمائیم. مروری بر قانون احتمالات: از لحاظ علمی هیچ چیزی بسیار مهم در زندگی نیست و با اطمینان كامل شناخته شده باشد و همیشه باید وقوع هویت ابدی را با یك احتمال در نظر بگریم و در صورت امكان آن را به طور دقیق پیش بینی یا محاسبه كنیم . به عبارت بهتر اتخاذ یك تصمیم باید بر اساس احتمالات صورت پذیرد. از زمانی كه اصلاح نژاد به طور علمی مورد توجه قرار گرفت كم كم قوانین اصلاح نژاد در آن اهمیت ویژه ای پیدا نمود و برهمین اساس می توان از حروفی برای نشان دادن آن به عنوان مثال برای این كه یك اقبال اتفاق بیافتد آن را با P نشان می دهیم و عدم رخ دادن آن را با q نشان می دهیم . بر این اساس در قانون احتمالات برای آن كه یك پیشامد اتفاق افتد و پیشامد دیگر با همین درصد احتمال اتفاق بیاقتد حاصل جمع این دو برابر یك است. قوانین مهم كه كاربرد اساس در ژنتیك و اصلاح نژاد دارند عبارتند از : 1- احتمال بروز یك پیشامد تنها از مجموعه پیشامدهای ممكنه حاصل شده و برابر مجموع احتمالات پیشامدهای تنها می باشد به این قانون اصطلاحاً قانون جمع (Sam rale) می گویند. در این قانون كه به قانون(یا) معروف است احتمال وقوع یكی از چند پدیده برابر حاصل جمع احتمال وقوع تك تك آن هااست. قانون جمع باعث افزایش احتمال می شود. مثال : در صد احتمال این كه 5 كلمه را به هوا بیاندازیم و 3 سكه آن شیر باشد چه قدر است؟‌ احتمال اتفاق افتادن 2 یا بیشتر از دو رویداد از چند سری رویدادهای مستقل از هم به طور با هم مساوی است با حاصلضرب اتفاق افتادن هر یك از رویدادها به تنهایی ضربدر یكدیگر (قانون ضرب) Product rale و آن را با كلمه (and) یا (و) نشان می دهند. بر این اساس احتمال وقوع 2 یا چند پدیده با هم برابر است با حاصلضرب احتمال وقوع تك تك آن ها در یكدیگر و این قانون باعث كاهش احتمال می گردد. مثال در كارت بازی تعداد اعداد 10 عدد بوده (1 تا10 ) و 3 شكل هم وجود دارد در مجموع حالت های ممكنه 13 عدد است چون ضرایب 4 در همه اعداد وجود دارد و مساوی است می توانیم از آن صرف نظر كنیم. برای این كه دو كارت از مجموع كارت ها كشیده شود یكی عدد 2 باشد و یكی عدد 6 درصد احتمال آن برابر خواهد بود با حاصلضرب احتمال وقوع هر یك در هم . 3-قانون تقسیم Divisin rule كه احتمال وقوع یك پدیده برابر است با حاصل قسمت یا تعداد دفعات آن پدیده تقسیم بر كل حالت های ممكنه . به عبارت بهتر در این قانون خود بخشی از قانون های قبلی بوده كه می تواند بسیار مهم باشد بستگی به تعداد یك پیش آمد مشابه به كل تعدادهای ممكنه دارد . مثال : در یك آكوراریوم 100 عدد ماهی وجود دارد اگر رنگ 60 عدد از آن ها قرمز، رنگ 30 عدد آن ها سیاه و 10 عدد بی رنگ یا زال باشند در صدد احتمال بروز هر رنگ چه قدر است ؟ در اصلاح نژاد و ژنتیك از سایر قوانین ریاضی هم استفاده می نماییم. به عنوان مثال در بسیاری ازموجودات ما می توانیم از رابطه ریاضی برای نشان دادن ژنوتیپ و درصد بروز ژنوتیپ های آن نیز استفاده نماییم . در ماهی قزل آلا و طور كلی ژن G باعث ایجاد رنگ طبیعی در حالت خالص خود می گردد . و در حالت هتروزیگوس یا ناخالـص رنگ (ابرش یا بینابینی و در حالت ناخالص كامل ؟؟؟ رنگ طلایی ایجاد می گردد.در تلاقی این ماهیان با یكدیگر می توان از فرمول های ریاضی استفاده نمود و به خوبی دریافت كه درصد ژنوتیپ های َGG كدام است. و Wright در سال 1972 این قانون را بیان كرد. مثلاً اگر بخواهیم یك ماهی با رنگ طبیعی را از جس نر با ماده تلاقی دهیم مربع پانت آن به شرح زیر است . GG نر طبیعی َGGGGGG َGGمثال اگر دو ماهی ناخالص را به صورت 1 برش با هم تلاقی دهیم احتمال 2 تا خالص به صورت GG و دو تا ناخالص َ GGو 2 تا َ GَG طلایی . بعد از كشف مجدد فوانین مندل در سال 1900 دانشمندان شروع به مقایسه تئوری‌های تكاملی یافته پرداختند. در این سال ها دو دانشمند معروف به نام هادری و دبلیو واینبرگ به طـور مجزا با در نظر گرفتن فرضیاتی بین فراوانی ژن و ژنوتیپ در نسل های متوالی اصولی را ارائه نموده‌اند از كه به شرح زیر توضیح داده می‌شود. در یك جهت بزرگ با آمیزش های تصادفی در غیاب نیروهایی كه فروانی ژن را تغییر می دهند (مثلاً جهش ، مهاجرت ، انتخاب ) داشته باشید فراوانی ژن ها و ژنوتیپ ها از نسلی به نسل دیگر ثابت باقی می ماند در این حالت با توجه به اینكه فراوانی در نسل های متفاوتی در جهت ثابت مانده است به اصطلاح می گویند آن جهت به تعادل رسیده است و برای این تعادل حتماً لازم است كه : الف) جمعیت بزرگ باشد. ب) آمیزش های تصادفی صورت گیرد. ج) عواملی كه فراوانی ژن ها را تغییر می دهند وجود نداشته باشد. در این خصوص می توان به بسیاری از این عوامل اشاره نمود به عنوان مثال : مهاجرت های فصلی ممكن است سبب ایجاد فراوانی ژنی شود اگر با تولید مثل همراه باشد و یا جهتش (موتاسیون Mutation ) می تواند هم ژنوتیپ و هم فراوانی ژنی را تغییر دهد و در نهایت مسئله انتخاب و دستكاری انسان مطرح است كه نباید بر اساس قانون هاردی و اینبرگ وجود داشته باشد چرا كه وجود این دستكاری ها و انتخاب های گوناگون سبب تغییرات ژنی آشكار خواهد شد. تعیین جنسیت در ماهیان Sex- determination به طور كلی مكانیسم‌های زیادی برای تعیین جنسیت پیش بینی شده است بسیاری از ماهیان ژن های جنسی و به عبارت بهتر كروموزوم های جنسی قابل مشخص ندارند. اما به طور كلی 8 روش تعیین جنسیت در مورد تعداد نسبتاً كمی از گونه های ماهیان یافت شده است. تا كنون گفته می شود كه این دستگاه ها فقط در تعدادی از گونه ها شناسایی شده و در بیشتر گونه ها قابل تشخیص و تمایز نیز متداول ترین دستگاه شناخته شده : 1- دستگاه Xy می باشد كه در انسان نیز به این طریق كنترل می گردد. در این دستگاه ماهیان ماده XX (هموگامتیك) Homogamtic و Xy نر است كه Homogamtic است. 2- دومین دستگاه تعیین جنسیت دستگاه WZ است كه در این دستگاه جنس نر ZZ و هموگامتیك است و جنس ماده هتروگامیك می باشد. انتخاب WZ یا Xy فقط برای این است كه دچار اشتباه نشود و گرنه دستگاه WZ خود می تواند حالتی از دستگاه Xy باشد اما برای این كه در علامت گذاری ها دچار اشتباه نشویم از علائم مختلف باید استفاده نماییم . سومین ، چهارمین و پنجمین به دستگاه های كروموزومی جنسی متعدد تعلق دارد به عبارت بهتر در یكی از این دستگاه ها ممكن است چند كروموزوم X وجود داشته باشد. در این دستگاه تعداد كروموزوم های جنسی متعدد می باشد. دستگاه دیگری نیز در تعیین جنسیت ماهیان وجود دارد كه به دستگاه چند كروموزوم w معروف است . در این دستگاه نیز تعداد كروموزوم های W بیشتر است.مثال : نر ZZ ماده ZW1W2استفاده از این اعداد و این علائم نشان دهنده تنوع در تعیین حقیقت می باشد و ما برای شناسایی دستگاه ها بسیار باید تخصصی عمل كنیم . ششمین دستگاه تلفیقی از 2 دستگاه گذشته است و Wxy نام دارد در این دستگاه وجود كروموزوم y باعث ابجاد نر شدن می شود مگر آن كه این كروموزوم با یك كروموزوم W همراه باشد چون W می تواند عمل ایجاد ر شدن كروموزوم y را متوقف سازد . در دستگاه Wxy حالت های زیر می تواند وجود داشته باشد. ماده : Xy ماده : Wx ماده : Wy نر: Xy نر: yyدر دستگاه های هفتم و هشتم فقط یك كروموزوم جنسی وجود دارد و دستگاه به صورت Xo و یا Zo دیده می شود. علامت O نشان دهنده فقدان كروموزوم است. تعیین جنسیت در ماهیان فقط به ژنتیك وابسته نیست و در مواقعی كه سلول تخم در حال شكل گیری است و تازه لقاح صورت پذیرفته است، تغییرات برخی از عوامل فیزیكی و شیمیایی محیط می تواند به تعیین جنسیت كمك نماید. عواملی نظیر دما ، مدت نوری یا فتوپر بود ،‌شوری می توانند در تعیین جنسیت نقش داشته باشند، به همین دلیل است كه دخالت در تعیین جنسیت امكان پذیر است و در صفت پرورش ماهی با دستكار فاكتورهای محیطی و كنترل دلخواه آن می توانیم سبب تغییر جنسیت شویم . اما امروزه علاوه بر فاكتورهای محیطی از طیف و نیمی از هورمون ها می توان برای تغییر جنسیت مشاهده نمود. با استفاده از قوانین مندل در خصوص توارث می توانیم با آمیزش بین دو والد كه ژنوتیپ مشخص دارند. فراوانی های ژنوتیپی فرزندان حاصل از آمیزش را برآورد كنیم . در ژنتیك جمعیت استفاده از فراوانی ژن Gen Frequency بسیار اهمیت داشته و در یك كلام می توان به فراوانی یا كمیابی نسبی یك ژن به خصوص مؤثر بر صفت نسبت به تمام ژن های آلل مؤثربر آن صفت ، فركانس یا فراوانی ژنی گفته می شود. صفت های مختلفی در جانورانی وجود دارند كه باید هم فراوانی ژن مؤثر در آن صفت به خوبی شناسایی شود تا بتوان آن را به نسل های بعدی منتقل نمود. بر همین اساس معمولاً می توان با روش های ساده به محاسبه فراوانی ژنوتیپ و ژن به طور جداگانه پرداخت . 1- فراوانی ژنوتیپ : نسبتی از X فرد با ژنوتیپ كاملاً مشخص در یك جمعیت است به كل تعداد افراد آن جمعیت . مثال: در برخی از افراد و دام های پرورشی ،‌شاخ دار بودن و یا بی شاخی توسط یك ژن كنترل می گردد. فراوانی یك ژن یا ژنوتیپ را با (pp) f كه نشان دهنده بی شاخی می باشد، برابر است با تعداد افراد هموزیگوت (خال) كه ژنوتیپ PP دارند، تقسیم بر تعداد كل افراد آن جمعیت . ممكن است صفت بی شاخی در صورت مغلوب بودن با دو P كوچك نشان داده شود فراوانی آن نیز برابر است با تعداد افرادی كه ژن بی شاخی را به طور مغلوب دارند تقسیم بر كل جمعیت . اما در برخی از افراد صفت شاخ داری زمانی ظهور می كند كه یك ژن به صورت هتروزیگوس باشند. نكته مهم آنكه : مجموع فراوانی باید برابر با 1 گردد. 2- فراوانی ژن فروانی یك ژن نسبتی از یك آلل مشخص است و تعداد كل آلل های موجود . چون هر فرد در هر آلل دارای 2 ژن می باشد پس فراوانی یك ژن برابر است با تعداد افرادی كه این ژن را دارند به 2 برابر كل افراد یك جامعه مثال: اگر جمعیتی داشته باشیم كه تعداد افراد آن 35 نفر باشد، 10 نفر از این افراد ژنوتیپ BB داشته باشند،20نفرژنوتیپ Bb و 5 نفر دیگر ژنوتیپ ناخالص اما به صورت bb مغلوب داشه باشند ، فراوانی (فركانس)‌ژن Bو b چه قدر است؟ ادامه خواندن مقاله مباني اصلاح نژاد آبزيان

نوشته مقاله مباني اصلاح نژاد آبزيان اولین بار در دانلود رایگان پدیدار شد.