nx دارای 110 صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است
فایل ورد nx کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه و مراکز دولتی می باشد.
این پروژه توسط مرکز nx2 آماده و تنظیم شده است
توجه : در صورت مشاهده بهم ريختگي احتمالي در متون زير ،دليل ان کپي کردن اين مطالب از داخل فایل ورد مي باشد و در فايل اصلي nx،به هيچ وجه بهم ريختگي وجود ندارد
بخشی از متن nx :
بررسی تاریخچه مسجد جامع كبیر یزد
پیشگفتاروجود ویژگی های متنوّع در دوره های تاریخ تكوین معماریمسجد جامعع كبیر یزد از یكسو و تضادّ در نوشته ها واقوال از دیگر سو،تاریخچه ای پیچیده و مبهم از این بنای مهمرا در پیشرو قرار داده است.این امر موجب آنن شد تا با هدف رفع ابهامات تاریخی مسجد و معرفی ان در دوره های تاریخی پژوهش حاضر شود.
بنای مسجد جامع كبیر یزد طی قرون متمادی بر بقایاو یا در كناربناهای متنوعی بنا گردیده كه در متون تاریخی تحت عناوین مسجد جمعه شهرستان ،مسجد جامعع عقیق،مسجد جمعه قدیم در درده،مسجد جامع نو وبناهای الحاقی آن با اسامی گوناگون از آنها یاد شده است .در بررسی حاضر از بناهایی كه در قرون اولیه اسلامی تا نیمه قرن ششم ه.ق.در این مكان احداث شده تحت عنوان »بناهای اولیه مسجد جامع كبیر یزد« یادد شده است كه آثار بسیار اندكی از آن باقی است.نكته جایز اهمیت در رفع ابهامات تاریخچه مسجد آن است كه هر ساخت و ساز و اقدام تازه ای در بنا،با تعمیرات و نوسازی آثار قبلیو به عبارتی با ابقاء و احیای آثار گذ شته توام است و این امر نه تنهادر بنا به طور خاص اتفاق می افتد،بلكه همواره با تغییر و تحولات محیطی مسجد نیز
همراه است تاسازمان ،فضایی شهرراكه خود نیز به آن وابسته است ،تبلور و انتظامبخشد.این مهم در بررسی تاریخی مسجد رهنمودی است تا نهوه برخورد پیشینیان با آثار گذ شته راروشن سازد،نگرش آن ها در قالب بنای منفرد نبوده،بلكه به عنوان یك فضای شهری، با هدف پرهیزاز تخریب و انهدام محیط عمل می كرده اند تا این اقدام به بی هویتی بنا و تزلزل در نظم اندامواره بافت های قدیمی شهرها منجر نگردد.
روش پژوهش بررسی های اولیه بیانگر این حقیقت بودند كه نه تنها تعدد و تنوع بنا ها یاولیه مسجد زیر سئوال است بلكه بانیان بناها و تاریخ بنیان آنها نیز درپرده ای از ابهام قرار دارد.مهمترین و پیچیده ترین بخش یافتن شجره نامه ای آل كاكویه یزد (قرون 5 و6 ه.ق )بود كه در منابع تاریخی از بانیان بناهای اولیه بشمار می رود. دقت در تمامی آثار و
مقایسه منابع موجود و همچنین یافتن نسبتهای فامیلی حكام كاكویی با سلاطین وقت ایران، چون كلافی سر در گم زمانی طولانی این پژوهش را متوقف ساخت كه در نهابت با پژوهش های مكرر این امر میسر گردید.
منابع مورد استفادهدر میان مورخین، مورخین قرن نهم ه.ق جعفر بن محمد حعفری مولف تاریخ یزد به سال 844 ه. ق و احمد بن حسین بن علی كاتب مولف تاریخ جدید یزد پس سال 862 ه. ق اطلاعات ارزنده ای از مسجد را ارائه داده اند. همچنین آثار دیگر مورخینی چون محمد مستوفی بافقی، وطرب نائینی را در زمره مورخین متأخر می توان بر شمارد. مقالات و آثار ارزنده معاثری كه مشخصاتی از مسجد را عرضه كرده اند واز مهمترین این آثار، یادگارهای یزد، تألیف دكتر ایرج افشار است.مهمترین و رهگشاترین آثار، وقف نامه جامع الخیرات است كه شرح موقوفات سید ركن الدین محمد بانی مسجد جامع نو و پشر ارشدش سید شمس الدین داماد رشید الدین فضل الله است. این وقف نامه در جلد دوم یادگارهای یزد به چاپ رسیده است.
علاوه بر جامع الخیرات وقف نامه هایی در كرباس ورودی اصلی مسجد فعلی به صورت كتیبه های تاریخ داری نصب است كه ازمنابع مهم به شمار می روند.
معرفی بناهای اولیه مسجد جامع كبیر یزدبخش عمده بناهای اولیه به هنگام گسترش صحن مسجد جامع نو و نوساریهای عهد قاجاریه به سال1240 ه. ق تخریب شد. بقایای تاریخی این مجموعه در سمت شرقی صحن، تا قبل از تعمیرات اساسی سال 1324 ه .ش باقی بود و در این سال این اثر ارزنده تاریخی منهدم وشبستان جدیدی د رمكان آن احداث گردید. تنها اثر به جا مانده از بناهای اولیه، بخشی از جداره شمال شرقی مسجد است كه احتمالاَ پئسته اصلی یا لاولیه هم نیست ولی د رتعمیرات مسجد دست نخورده باقی مانده است و شامل دو ورودی قدیمی و متروك، یكی د رسمت شمال و دیگری در سمت شرق است ( تصویر شماره یك ).
شبستان موجود در سمت غربی صحن مسجد، احتمال دارد شبستانی از مجموعه قدیمی باشد كه در تغییر و تحولات 1240 ه .ق عهد قاجار، مورد تعمیر ونوسازی قرار گرفته و با تغییرات عمده ای كه به ویژه در پوشش سقف به خود دیده، آن را به دوره قاجار نسبت داده اند. اما به احتمال قریب به یقین، شبستان درجایگاه طرح قدیمی است به ویژه آن كه قبله آن نسبت به قبله اصلی انحراف دارد( تصویر شماره دو).در میان افرادی كه بقایای تاریخی بناهای اولیه را د رسمت شرقی صحن رویت كرده اند، ماكسیم سیرو، نقسه دقیقی ا زمسجد را در سال1317 ه .ش مطابق با 1938 م ترسیم كرده است كه به خوبی آثار بناهای اولیه را نشان میدهد ( تصویر شماره سه). او همچین در این نقشه دوره تاریخی تمامی جرزهای بنا را مشخص كرده است كه بسیار لرزنده است. وی البته تنها بخش شرقی صحن را از بناهای اولیه دانسته و این بخش را به طور جداگانه نیز ترسیم كرده است، اما شبستان شازده را، قاجاری معرفی كرده است كه این احتمال وجود دارد كه كل شبستان تخریب و بر اساس طرح قدیمی با همان انحراف قبله دوباره سازی شده باشد.ماكسیم سیرو تصاویری از بقایای تاریخی را در انتهای گزارش خود علاوه بر تصویر پانورامایی ارائه كرده است كه به خوبی مجموعه را معرفی می كند (تصویر شماره 4).
ابهام‌های تاریخی آثار مورخین قرن نهم، اطلاعات مهمی را از تاریخچه بناهای اولیه ارائه می‌دهند، اما دقت د رآثار این مورخین ما را با تناقض های زیادی در تاریخچه بناهای اولیه مسجد مواجه می سازد. مورخینی كه پس از جعفری و كائب مبادرت به نگارش تاریخ یزد نموده اند به دلیل استفاده متناوب از هر دو مأخذ، مخاطب را به سردرگمی عجیبی سوق می دهند.
مشكل اساسی درآثار مورخین، اعم از متقدم، متأخر و حتی معاصر ان است كه تعدد بناهای اولیه مسجد در آثار آنها متفاوت ذكر شده است واین مشكل در گفته های جعفری و كائب كه منشأ نگارش های بعدی هستند نیز دهده می شود. مورخین متأخر و حتی معاصری كه بقایای تاریخی مسجد را رؤیت كرده اند، تنها به وجود یك مسجد قدیمی در كنار مسجد نو اكتفا كرده اند.در این میان منبع موثقّی چون جامع الخیرات به وجود سه مسجد در جوار یكدیگر پس از احداث مسجد جامع نو تأكید دارد. همچنین كاوش های باستان شناسی و تحقیقات ماكسیم سیرو، موجودیّت یك مسجد قدیمی را در جوار بقایای تاریخی بناهای اولیه نشان داده است.
به این ترتیب در مأخذ و مدارك موجود، گاه بناهای اولیّه مسجد مشتمل بر دو مسجد است و گاه با یك مسجد اولیه روبرو هستیم. از تبعات این تناقض گویی ها، ذكر نام بانی یا بانیان بناهای اولیه مسجد است كه با اسامی متنوعی روبرو می شویم. در پاره ای متون تاریخی، از سه نسل سخن به میان می آید كه در ساخت و سازها دست داشته اند و در جایی دیگر شجره نامه بانیان گاه به چهار یا پنج نسل می رسد.مسلم است كه ارایه اسامی متنوع بانیان بناهای اولیه مسجد، نه تنها تاریخ بنیان بنا را مخدوش می سازد. بلكه تردیدهای مكّرر از تعّدد بناهای اولیه،كل مجموعه را مورد سؤال قرار داده و تاریخچه مبهم بنا را عرضه می نماید.
از طرفی متون تاریخی نشان می دهند كه شهر یزد، قبل از اینكه دارالعباده آل كاكوبه گردد، پایگاه مهمی برای زردتشتیان بوده است كه هنوز هم نقش خود را حفظ كرده است. حتی متون تاریخی از احداث مسجد جامعی در قرون اولیه اسلامی در شهر یزد خبر نداده اند و شروع ساخت و ساز مسجد جامع را در این شهر در بدو ورود امرای كاكویی ذكر كرده اند كه شهر دارای حصار و دروازه می گردد.
همچنین صاحبنظرانی كه بقایای تاریخی مسجد را قبل از تخریب دیده اند، در مورد جایگاه و موقعیت آن اظهار نظرهایی كرده اند كه دال بر وجود آتشكده در مكان آن است و در متون تاریخی اشاره ای بر وجود آتشكده در این مكان نیست.علاوه بر آن، اظهار نظرهای مستشرقین و نتایج تحقیقات ماكسیم سیرو، بنیان بقایای تاریخی مسجد را به قرون اولیه اسلامی، قبل از سلاجقه یا پیش از روی كار آمدن كاكوئیان در یزد دانسته اند كه این نظریه در تقابل با متون تاریخی قرار می گیرد و موضوع را بغرنج تر می سازد. همچنین بانی و تاریخ بنیان دومین مسجد در گزارش تحقیقی ماكسیم سیرو، با آثار مورخین تطابق ندارد.
بررسی و مقایسه مدارك و شواهد تاریخیتعدد بناهای اولیهجهت رفع ابهامات تاریخی، تمامی مدارك و شواهد تاریخی مورد بررسی و مقایسه قرار گرفته كه به اختصار اهم آن ها ارایه می گردد:آثار مورخیّن متّقدمجعفری و كاتب در تألیفات خود در دو مبحث جداگانه كه شرح حال امیران و حكام یزد و دیگری معرفی مساجد جامع یزد است، به ساخت و سازهایی در مكان مسجد جامع كبیر یزد در زمان امرای كاكویی یزد اشاره دارند.
این دو مورخ در مبحث اول، بر موجودیت دو مسجد در مكان بناهای اولیه اذعان دارند كه مسجد اولی را، مسجد جمعه شهرستان و دومین مسجد را مسجد جمعه درده یا مسجد قدیم درده ذكر كرده اند. جعفری در مبحث دوم از دو مسجد متصل قدیمی سخن می گوید ولی كاتب علیرغم تعیین میزان كارآیی مساجد در مبحث اول، بناهای قدیمی مجموعه را یك مسجد دانسته و متذكر می شود كه مسجد قدیم همان عتیق است.
آثار دیگر مورخینمورخینی كه قبل از گسترش صحن مسجد(1240 ه.ق) تألیفات خود را ارایه داده اند، همچون محمد مستوفی بافقی عیناً مطالب جعفری و كاتب را به تناوب نقل قول كرده اند و از هر دو مسجد قدیمی سخن گفته اند. اما مورخین معاصری كه پس از این تاریخ مبادرت به نگارش كرده اند، تنها به معرفی یك مسجد قدیمی پرداخته اند. آینی در آتشكده یزدان و دكتر افشار در یادگارهای یزد، ضمن شرح مبسوطی از مسجد جامع، تنها به یك مسجد قدیمی اشاره دارند.
آراء صاحبنظرانآراء صاحبنظرانی كه بقایای تاریخی بناهای اولیه را رؤیت كرده اند، نشانگر آن است كه كهن ترین بخش قدیمی مسجد یا مسجد اولیه را دیده اند. این افراد در مورد موقعیت و ویژگی های اظهار نظرهایی كرده اند كه در یك جمع بندی كلی، آن را از آثار قرون اولیه اسلامی و مكان مسجد را در كنار یا بر جایگاه آتشكده زرتشتیان دانسته اند.دكتر ایرج افشار، جزیی از پی آتشگاه ساسانی را در محل بقایای تاریخی بناهای اولیه مسجد تشخیص داده است و دكتر محمد كریم پیرنیا، وجود محلی به نام « تل خاكستر» را در مجاورت آتشكده ای در این مكان دانسته است. همچنین دكتر پیرنیا و كهنسالان یزدی كه شاهد تخریب بقایای بناهای اولیه بوده اند، همگی اذعان دارند كه هنگام حفر زمین برای پی ریزی شبستان جدید، خاكستر زیادی از این محل بیرون برده شده است و نكته قابل توجه دیگر، توجه زردتشتیان به این مكان و روشن كردن شمع در محل كرباس مسجد فعلی است.پروفسور پوپ نیز مسجد را در محل یكی از آتشكده های ساسانی دانسته كه در روزگار صفاریان دایر بوده است. همچنین دونالد ویلبر، بقایای تاریخی بناهای اولیه را متعلق به قبل از سلاجقه می داند.
رساله ماكسیم سیرو از مسجد جمعه یزدماكسیم سیرو در ابتدای گزارش ارزنده تحقیقی خود، مكان بناهای اولیه را در جایگاه آتشكده اصلی زردتشتیان قلمداد كرده ولی در ادامه احتمال استقرار مسجد را در جوار آتشگاه دانسته است. وی ضمن ترسیم دقیقی از بقایای بناهای اولیه، با توضیحاتی كه می دهد، بر این اعتقاد است كه از مسجد قدیمی سه چهارم حیاط باقی مانده است كه این بنا كاملاً متقارن و به دور یك حیاط مربع شكل واقع بوده است و سپس اقدام به بازنمایی مسجد كرده است( تصویر شماره پنج)
وی این مسجد را قابل قیاس با مساجد قرون اولیه و بسیار شبیه به آن ها وصف می كند. نكته دیگری كه برای اثبات تعلق این بنا به قرون اولیه اسلامی دارد، عدم وجود تزیینات در مسجد عتیق است. طرح مسجد عتیق، طبق نقشه بازسازی شده( تصویر شماره پنج). به صورت شبستانی است كه قبله آن بیش از سه درجه به سمت شرق انحراف دارد. اگر طرح مسجد به این نحو كه او ترسیم كرده است باشد، باید گفت كه مسجد عتیق با نمونه های موجود مساجد اولیه در ایران متفاوت است. زیرا تمام ناوها در مساجد اولیه موجود عمود بر حیاط هستند و در این طرح ناوهای مسجد عتیق یزد، موازی صحن و در جهت قبله استقرار یافته اند.
وی موجودیت مسجد دیگری را در جوار مسجد عتیق و در سمت غربی آن تأیید می كند و در محل پایاب قنات زارچ را در همین مسجد، یعنی سمت غربی مسجد عتیق نشان می دهد. این پایاب هم اكنون در صحن مسجد فعلی واقع است. همچنین ماكسیم سیرو، مكان مستحدنات الحاقی دختران فرامرز را در سمت جنوبی مسجد عتیق تأیید كرده است( تصویر شماره شش)به این ترتیب ماكسیم سیرو بر این عقیده است كه مسجد اولیه به هنگام ورود كاكوئیان در یزد برپا بوده است و اولین حاكم كاكویی، ظهیرالدین ابو منصور فرامرز، پس از ورود به یزد، مسجد دیگری را در جوار آن بنیان نهاده است. اما مشخصات این مسجد، همان مسجد جمعه قدیم درده است كه مورخین متقدم بانی آن را گرشاسب ثانی ذكر كرده اند
وقف نامه جامع الخیراتمأخذ موثق و مهم دیگری چون جامع الخیرات، مجموعه قدیمی را مشخص كرده است. صفحات اولیه این وقف نامه اسامی بناهایی است كه واقف آن ها را بنیان نهاده و یا موقوفاتی جهت آن تعیین كرده است. جامع الخیرات ضمن برشمردن مساجد پنجگانه، از سه مسجد در داخل شهر یزد نام می برد كه دو مسجد را به صراحت جامع قلمداد می كند و یكی را در عرصه مسجد جامع قدیم مستقر دانسته است. از آن جا كه مسجد جامع در هر شهر بیش از یكی نیست، مسلم می گردد كه سه مسجد نامبرده، متعلق به مسجد جامع كبیر و در كنار یكدیگر واقعند. یكی مسجد جامع نو است كه خود واقف یعنی سید ركن الدین آن را بنیان نهاده و دو مسجد دیگر، مساجد قدیمی هستند. آن چه در توضیح سه مسجد از مساجد پنجگانه آمده به این شرح است:« و اما مساجد پنجگانه:1ـ از این مساجد، مسجد جامعی كه در داخل شهر یزد بنا شده و به جامع عتیق اضافه شده است. جامع عتیق در وسط بازار بزرگ و روبروی كاروانسرای معروف به ایازی است.2ـ و از این مساجد، مسجد جامعی است كه در داخل شهر یزد بنا شده و در جوار بنیادهای خیریه است كه به واقف منسوب است.
تصویر 6ـ طرح كلی دوران اولیهمأخذ: رساله ماكسیم سیرو از مسجد جمعه یزد ص173الف ـ مسجد اولیه یا جامع عتیقب ـ مسجد ثانویه یا جامع قدیمج ـ مستحدنات الحاقی دختران فرامرز3ـ و از این مساجد، مسجد فوقانی است كه در عرصه جامع قدیم و در داخل شهر یزد واقع است.»توضیحات جامع الخیرات در مورد سه مسجد، راهنمایی است، جهت مكان یابی آن ها در كروكی ماكسیم سیرو از سه مسجد در زمانی كه مسجد جامع نو در پشت قبله مسجد قدیم ساخته شد( تصویر شماره هفت)شایان ذكر است كه شرح موقوفات سید شمس الدین در جامع الخیرات بر این سه مسجد تأیید دیگری است بر مكان یابی این سه مسجد در جوار یكدیگر، كه علاوه بر آن وضعیت و كارآیی سه مسجد را در آن زمان مشخص ساخته است.به این ترتیب كه « موقوفات شمس الدین بر مسجد» كه همان جامع عتیق است، نشان می دهد كه نماز جمعه در آن برگزار نمی شده است، اما نمازهای جماعت یومیه و مستحبی برقرار بوده و امام جماعت و متولی داشته است. مسلم است كه عدم برگزاری نماز جمعه در این مسجد به واسطه احداث مسجد جامع دوم یا جامع قدیم بوده كه اقامه نماز جمعه به آن منتقل شده بود و « موقوفات شمس الدین بر جامع قدیم» نشانگر برپایی نماز جمعه در این مسجد، حتی پس از احداث مسجد نو است. موقوفاتی كه شمس الدین بر این مسجد تعیین می كند، مفصل است و وقف نامه به صراحت برگزاری نماز جمعه را در این مسجد بیان كرده است.
اما « موقوفات شمس الدین بر غرفه مسجد جامع» كه آن را مسجد فوقانی در عرصه جامع قدیم می خواند، نشان می دهد كه نماز جمعه ای در آن مسجد برگزار نمی شده و سید شمس الدین وسیله ای برای اقامه نماز جمع در غرفه‌هایی كه خود در مسجد احداث می كند مهیا می سازد. وی در این وقف نامه، از غرفه ای كه برای رضای خدا در این مسجد ایجاد كرده است تا نماز جمعه در آن برگزار شود، اشاره دارد. ماكسیم سیرو نیز ضمن معرفی این غرفه ها، مقطعی از پایه های قطور ایوان عظیم یا صفه بلند متصل به مأخذ: رساله ماكسیم سیرو از مسجد جمعه یزد، ص 1381ـ مسجد جامع شهرستان یا مسجد جامع عتیق( مسجد جامع در جوار بنیادهای خیریه واقف)2ـ مسجد جامع قدیم درده یا مسجد جامع قدیم( مسجد جامع در جنب جامع عتیق كه جامع عتیق در وسط بازار بزرگ و روبروی كاروانسرای ایازی واقع است)
3ـ مسجد جامع نو( مسجد فوقانی در عرصه قدیم)مقصوره را ترسیم كرده و غرفه ها را گالری نامیده است.آن چه اهمیت دارد آن است كه وقف نامه ای كه شرح موقوفات شمس الدین بر جامع قدیم است، منظور همان مسجد گرشاسبی است و جای هیچ شبهه ای در تأیید این مدعا نیست، حال آنكه پاره ای منابع موثق معاصر، اولین مسجد از مساجد پنجگانه را كه در جامع الخیرات آمده است به غلط مسجد جامع نو دانسته اند و این علاوه بر آن است كه مسجد جامع عتیق یا اولیه را مسجد گرشاسبی می دانند و از مسجد دومی كه هما
ن مسجد جامع قدیم یا گرشاسبی است بی خبر مانده اند!بررسی شجره نامه آل كاكویه یزدجهت دستیابی به این شجره نامه كه برای یافتن تاریخ بنیان بناهای اولیه رهگشایی به شمار می رفت، از آثار مورخین و بررسی های تاریخی معاصر استفاده شده است. مقایسه تطبیقی كلیه مدارك بدست آمده این امكان را مسیر ساخت.
آثار مورخینجعفری و كاتب در مباحث اولیه تألیفات خود ضمن برشمردن حكام و امیرانی كه در شهر یزد به قدرت رسیدند و نیز همزمانی فرمانروایان یزد با سلاطین وقت ایران و نسبت های خویشاوندی آن ها با یكدیگر سخن گفته اند. گرچه در حاصل گفتار آنان تناقضات زیادی دیده می شود، اما همین مطالب سر منشاء پژوهش های بعدی جهت روشن نمودن شجره نامه آل كاكویه قرار گرفت.
شایان ذكر است كه بانی مسجد قدیم در گفتار جعفری و كاتب گرشاسب است، اما كنیه ای كه كاتب در مقالات هشتم برای گرشاسب ذكر می كند و دكتر افشار نیز همین فرد را به عنوان بانی مسجد قدیم معرفی می كند، با كتیبه تاریخ دار كه از این شخص در قدمگاه علی بن موسی الرضا(ع) در آبادی فراشاه به عنوان بانی عمارت مذكور در سنه 512 ه.ق به دست آمده است تطابق دارد. این سند معتبر، كلیدی بود برای یافتن شجره نامه آل كاكویه یزد و همچنین نشانگر عدم صحت شجره خاندان كاكویی كه از آثار مورخین متقدم به دست آمده بود.
بررسی های تاریخی معاصر در شجره كاكوئیاناین شجره نامه در دو منبع موثق مورد بررسی قرار گرفته است:ـ آقای دكتر ایرج افشار در بخش ضمیمه كتاب تاریخ یزد جعفری، تحت عنوان تعلیقات و توضیحات باغور و بررسی در متون تاریخی شجره نامه ای از آل كاكویه یزد را ارایه داده است.
ادامه خواندن مقاله بررسي تاريخچه مسجد جامع كبير يزد
نوشته مقاله بررسي تاريخچه مسجد جامع كبير يزد اولین بار در دانلود رایگان پدیدار شد.