nx دارای 124 صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است
فایل ورد nx کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه و مراکز دولتی می باشد.
این پروژه توسط مرکز nx2 آماده و تنظیم شده است
توجه : در صورت مشاهده بهم ريختگي احتمالي در متون زير ،دليل ان کپي کردن اين مطالب از داخل فایل ورد مي باشد و در فايل اصلي nx،به هيچ وجه بهم ريختگي وجود ندارد
بخشی از متن nx :
مقدمه:با پیروزی شكوهمند انقلاب اسلامی و احساس ضرورت بازنگری در روابط تجاری و مالی از یك طرف و تأكید بر حاكمیت مقررات شرعی و فقهی بر مناسبات مالی اشخاص از طرف دیگر موجب شد قانون عملیات بانكی بدون ربا انجام عملیات بانكی در قالب عقود اسلامی و معاملات خاصی را تجویز نماید. به دلیل ومت ربا یا همان بهره پول، مررات قانونی مصوب كسب سود برای سیستم بانكی را از طریق انجام معاملات بلامانع دانست. در ابتدا و قبل از ورود به بحث اصلی این نوشته لازم است اشاره‌ای به چارچوب نظری در نظام بانكداری ربوی و اسلامی داشته باشیم.
اقلام عمده بدهی در یك بانك ربوی عبارتند از سرمایه و سپرده‌ها كه سپرده‌ها خود شامل : جاری، پس‌انداز، ثابت (مدت‌دار) می‌شود. از دیدگاه سرمایه تفاوت عمده‌ای بین دو نظام وجود ندارد. یعنی در این مورد با تعاریف ، ویژگیها و نحوه عمل مشابهی مواجه هستیم. در نظام بانكداری ربوی از دیدگاه سپرده‌ها تمامی نظام بر رابطه حقوقی داین ـ مدیون استوار است. بدین سبب در نظام مذكور دو نوع متمایز سپرده قابل تشخیص است:
1- سپرده جاری كه تقریباً دارای همان ماهیت در نظام بانكداری اسلامی بوده و طبق تعریف در هر زمان بازپرداخت آن الزامی است.2- سپرده پس‌انداز و مدت‌دار. در این مورد نیز بانك به عنوان بدهكار مكلف به بازپرداخت اصل و بهره متعلقه است. از دیدگاه تخصیص منابع (اعطای تسهیلات) نیز كل نظام در شیوه بانكداری ربوی بر رابطه حقوقی داین ـ مدیون قرار دارد و لذا مشتری به عنوان بدهكار مكلف به بازپرداخت اصل و بهره‌های متعلقه به آنها است. در حقیقت در نظام بانكداری ربوی عناصر تشكیل‌دهنده دین به شرح زیر است : 1- دین كه معرف اصل بدهی است.
2- دوره بازپرداخت كه زمان بازپرداخت اصل و بهره بدهی را دربرمی‌گیرد. 3- بهره كه علاوه بر اصل بدهی پرداخت آن الزامی است و جزء لاینفك نظام بانكداری ربوی به شمار می‌آید. هنگامی كه نظام بانكداری اسلامی مطرح می‌شود چه از نظر شكل و چه از لحاظ محتوا با تصویر دیگری مواجه می‌شویم. در نظام بانكداری اسلامی سپرده‌ها به دو نوع تقسیم می‌شوند:
1- سپرده قرض‌الحسنه كه در غالب كشورهای اسلامی كه بانكداری اسلامی را به تجربه در آورده‌اند مورد استفاده قرار دارد. از نظر حقوقی این نوع سپرده مبتنی بر رابطه داین ـ مدیون می‌باشد و بنابراین همانند سپرده جاری در هر زمان قابل طالبه است. در ضمن این نوع سپرده منبع اصلی وام بدون بهره‌ای است كه برای مقاصد خاص تخصیص می‌یابد. 2- سپرده سرمایه‌گذاری كه تقریباً مختص بانكداری اسلامی می‌باشد و بنیاد و شالوده آن از نظر حقوقی بر رابطه وكیل ـ موكل استوار است. بر این اساس و بر مبنای اصل مشاركت در سود و زیان بانكداری اسلامی از دیدگاه سپرده سرمایه‌گذاری و مثابه وكیل و یا امین از جانب تمامی مشتریان خود (سپرده‌گذاران سرمایه‌گذاری) در استفاده از سپرده‌های سرمایه‌گذاری برای مصارف خاص در چارچوب قراردادها و معاملات اسلامی اقدام می‌نماید. از لحاظ نظری این مطلب هسته اصلی بانكداری اسلامی در مقایسه با بانكداری ربوی را تشكیل می‌دهد. در ستون دارایی یك بانك ربوی در مقایسه با نظام بانكداری اسلامی نیز تفاوتهایی از نظر شكل و محتوی ملاحظه می‌شود. در بانكداری ربوی متداولترین ابزار از این دیدگاه عبارتست از وامها و اعتبارات اعطایی. در بانكداری اسلامی به عكس اعطای وام جز در مورد قرض‌الحسنه كاملاً منسوخ و تسهیلات اعطایی در چارچوب قراردادها و معاملات اسلامی بر اساس موازین اسلامی این نقش را ایفا می‌كنند. بر این اساس تسهیلات اعطایی یا ابزارهای مالی كه در چارچوب قراردادها و معاملات اسلامی مورد استفاده قرار می‌گیرند از نظر تقسیم‌بندی كلی به چهار گروه تقسیم می‌شوند: 1- تأمین منابع مالی از طریق وام‌دهی: منحصراً قرض‌الحسنه 2- تأمین منابع مالی از طریق مشاركت : مضاربه ، مشاركت (مدنی، حقوقی) سرمایه‌گذاری مستقیم، مزارعه و مساقات 3- تأمین منابع مالی از طریق مبادلات : فروش اقساطی، اجاره به شرط تملیك ، سلف ، خرید دین 4- تأمین منابع مالی از طریق تعهدات : جعاله همانگونه كه ملاحظه شد مشخصه اصلی نظام بانكداری اسلامی تحریم ربا و تأكید است كه در زمینه منع معاملات ربوی وجود دارد. به عبارت دیگر آنچه از نظر شریعت مقدس اسلام منع شده است بازده ثابت و از قبل تعیین شده در معاملات مالی است و نه بازده غیرثابت و نامشخص كه در قالب سود تبلور می‌یابد. در این نوشته سعی بر آن است كه خوانندگان محترم با قالبهای عقود اسلامی آشنا شده و نحوه تخصیص و موارد استفاده آنها را بشناسند همچنین با نحوه محاسبه سود در هر یك از این عقود آشنا شوند. در این رابطه مشاركت حقوقی و سرمایه‌گذاری مستقیم در سطح كلان اقتصادی انجام می‌شود و لذا امكان دسترسی به اطلاعات مبسوطی در رابطه با این دو نوع قرارداد وجود نداشته و نگارنده به ارائه تعریف و مشخصه‌های این دو نوع بسنده نموده است. امید است با وجود كلیه كم و كاستی موجود در این نوشته، بتوانیم دریچه‌ای فراروی خوانندگان محترم جهت شناخت بانكداری اسلامی قرار دهیم.
تعاریف و كلیات : پس از ارائه تعریف و مقایسه‌ای از دو نظام بانكداری اسلامی و ربوی و قبل از ارائه موضوع اصلی لازم است پاره‌ای از اصطلاحات كه در این نوشته به آنها اشاره شده تعریف شوند تا در هنگام مطالعه مباحث اصلی برای خواننده قابل درك باشند. عقد:
عقد عبارتست از اینكه یك یا چند نفر در مقابل یك یا چند نفر دیگر تعهد بر انجام امری و یا انتقال مالی بنمایند و مورد قبول طرفین باشد. در واقع عقد دو طرف دارد و اراده هر دو طرف دخیل است
. عقد بر دو نوع است : عقد جایز: عقدی است كه با اراده هر یك از طرفین قابل فسخ و یا ابطال است. عقد لازم : عقدی است كه هیچیك از طرفین توانایی فسخ آن را ندارند. قرض :
قرض عقدی است كه به موجب آن یكی از طرفین مالی را به دیگری تملیك می‌نماید و طرف دیگر متعهد می‌شود مثل آن را از حیث جنس و مقدار مسترد نماید. بیع : تملیك عین به عوض معلوم . در واقع به معنی خرید می‌باشد. اجاره:
تملیك منفعت به عوض معلوم برای زمان محدود و معین. سند: سند نوشته‌ای است كه در مقام دعوی و یا دفاع از دعوی قابل استناد باشد. قرارداد :
سندی است كه طی آن طرفین به انجام امری یا اموری و یا تملیك مالی تعهد كنند و یا در مقام رفع تنازع و حل اختلافات طی آن موافقتهایی بعمل آورند.
فصــل اول : قرض‌الحسنه تعریف: ماده 14 قانون عملیات بانكی بدون با بانكها را مكلف نموده برای تأمین شرایط و امكانات كار در شكل تعاونی از راه وام بدون بهره و همچنین تأكید بر افزایش تولیدات كشاورزی دامی و صنعتی كه نیازهای عمومی را تأمین كند تسهیلات مالی اعطا نمایند. عقد قرض یكی از عقود معین قانون مدنی است كه به معنای بریدن و قطع كردن است زیرا در عقد قرض شخص مقدار معین از مال خود را از مالكیت خود خارج و به مالكیت شخص دیگری درمی‌آورد تا قرض گیرنده در مهلت معین عین مال را مسترد كند و در صورت عدم امكان استرداد مثل، قیمت یوم‌الرد را بدهد. موضوع عقد قرض در عملیات بانكی پول می‌باشد لذا هیچگونه سود یا منفعتی به آن تعلق نمی‌گیرد زیرا در معادلاتی كه موضوع آن پول می‌باشد هرگونه سود یا منفعتی ربا بوده و حرام است و فقط بانكها سالانه به میزان 4% كارمز نسبت به مانده بدهی دریافت می‌دارند.
موارد پرداخت قرض‌الحسنه : با توجه به ماده 14 قانون عملیات بانكی بدون ربا موارد پرداخت قرض‌الحسنه به ترتیب الویت به شرح زیر است : 1- تأمین وسایل و ابزار و سایر امكانات برای ایجاد كار جهت كسانی كه فاقد اینگونه امكانات هستند در شكل تعاونی . با توجه به تعریف فوق شرط اعطای وام در این حالت داشتن قالب تعاونی ، تولیدی و خدماتی می‌باشد .
2- كمك به افزایش تولید با تأكید بر تولیدات كشاورزی و دامی و صنعتی. طبق دستورالعمل قرض‌الحسنه اعطای تسهیلات قرض‌الحسنه دراین خصوص منوط به مواردی به شرح زیر است :
الف ـ جلوگیری از توقف كار در كارگاهها و واحدهای تولیدی راكد ب ـ ایجاد و توسعه كارگاههای واحدهای تولیدی كوچك در شهرهای كوچك و روستاها ج ـ مواردی كه تأمین نیاز كارگاهها یا واحدهای تولیدی از طریق سایر تسهیلات امكانپذیر نباشد.
د ـ ایجاد تسهیلات برای اشخاصی كه در بخش كشاورزی فعالیت دارند و به علت بروز عوامل نامساعد طبیعی دچار زیان شده‌اند. 3- رفع احتیاجات ضروری مثل تأمین هزینه ازدواج ، تهیه جهیزیه ، درمان بیماری، تعمیرات مسكن و ; این قالب تنها مختص اشخاص حقیقی است. حداكثر مدت بازپرداخت قرض‌الحسنه در مورد قرض‌الحسنه دفع احتیاجات ضروری سه سال و در بقیه موارد 5 سال است. حد مجاز: حد مجاز در اعطای تسهیلات قرض‌الحسنه از دو جنبه تعیین و ابلاغ می‌گردد.
حد مجاز جمعی: مجموع تسهیلاتی است كه هر یك از بانكها مجاز می‌باشند در قالب یك تا تركیبی از تسهیلات در مجموع اعطا نمایند كه توسط شورای پول و اعتبار برای هر یك از بانكها تعیین و از سوی بانك مركزی ابلاغ می‌شود.
در حال حاضر حداكثر مجموعه قرض‌الحسنه اعطایی توسط بانكها %10 مجموع كل تسهیلات اعطایی در آن سال تعیین گردیده است مشروط بر آن كه از جمع كل سپرده‌های پس‌انداز قرض‌الحسنه تجاوز ننماید و ضمناً حداكثر سقف تسهیلات اعطایی قرض‌الحسنه جهت رفع حوایج ضروری اشخاص حقیقی نباید از% 20 كل تسهیلات قرض‌الحسنه تجاوز نماید. مجاز فردی : عبارتست از میزان تسهیلاتی كه بانك در قالب یك یا انواع تسهیلات می‌تواند در اختیار یك متقاضی قرار دهد.كارمزد:در اعطای تسهیلات قرض‌الحسنه بانك سودی دریافت نمی‌كند. ولی به موجب ماده 17 آیین‌نامه فصل سوم قانون عملیات بانكی بدون ربا پیش‌بینی گردیده كه هزینه‌های پرداخت قرض‌الحسنه بر اساس دستورالعملهای موجود محاسبه و از قرض‌گیرنده دریافت گردد. در حال حاضر نرخ كارمزد قرض‌الحسنه %4 در سال می‌باشد مشروط بر اینكه از هزینه‌های تجهیز منابع اعطای قرض‌الحسنه و نیز هزینه‌های اعطای آن تجاوز ننماید. كارمزد قرض‌الحسنه در هنگام اعطا برای مدت باقیمانده از سال و در ابتدای هر سال نسبت به مانده آن برای كل سال یا مدت باقیمانده طبق فرمول زیر محاسبه می‌گردد. تعداد ماههای باقیمانده تا پایان سال × نرخ كارمزد× میزان قرض‌الحسنه اعطایی دربدوامرــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ = كارمزد قابل دریافت هنگام 12 × 100 پرداخت قرض‌الحسنه تعداد ماههای پرداخت اقساط در آن سال× نرخ كارمزد× مانده قرض‌الحسنه اعطاییـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ = محاسبه‌كارمزددرابتدای‌سال‌بعد 12×100جهت سهولت محاسبه بازپرداخت اقساط به صورت ماهانه در نظر گرفته شده است. برای محاسبه كارمزد از فرمول زیر استفاده می‌شود: مدت × نرخ × مانده ابتدای دوره ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ = كارمزد قرض‌الحسنه 1200نكته قابل ذكر در اینجا این است كه در محاسبه كارمزد دربدو پرداخت قرض‌الحسنه تاریخ پرداخت حائز اهمیت است. در واقع در این مورد ماه به دو نیمه تقسیم می‌شود. از ابتدا تا پانزدهم و از پانزدهم تا آخر ماه. بدین صورت كه اگر پرداخت قرض‌الحسنه در نیمه اول ماه باشد آن ماه در محاسبه كارمزد حساب می‌شود و اگر پرداخت در نیمه دوم باشد آن ماه حساب نمی‌شود. مثال : اگر دو میلیون ریال وام در تاریخ 16/7/83 پرداخت شود:
4 × 5 × 000,000,2 333/33 = ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ = كارمزد سال جاری 1200و اگر در تاریخ 15/7/83 پرداخت شود: 4 × 6 × 000,000,2 40000 = ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ = كارمزد سال جاری 1200
برای محاسبه كارمزد سالهای بعد به شرح زیر عمل می‌كنیم: ابتدا وام را قسط‌بندی می‌كنیم. یعنی 600,2 ریال را تقسیم بر 36 كنیم: 75000 + (35 × 55000 ) = 36 ÷ 2000000برای محاسبه كارمزد سال 84 باید مانده ابتدای سال 84 را داشته باشیم . 295000 = (55000 × 4 ) + 75000 : میزان اقساط پرداختنی در سال 83
1705000 = 295000 – 2000000 : مانده ابتدای سال 844 × 12 × 000,705,1 68200 = ــــــــــــــــــــــــــــ = كارمزد سال 84 1200
كارمزد سال 85 : 660000 = 55000 × 12 = میزان اقساط پرداختنی در 84
000,045,1 = 660000 – 000,705,1 : مانده ابتدای سال 854 × 12 × 000,045,1 41800 = ـــــــــــــــــــــــــــــ : كارمزد سال 85 1200 كارمزد سال 86 :
660000 = 55000 × 12 : میزان اقساط پرداختی 85 385000 = 660000 – 000,045,1 : مانده ابتدای سال 864 × 7 × 385000 981/8 = ـــــــــــــــــــــــــــــــ = كارمزد سال 861200 عملیات حسابداری قرض‌الحسنه : 1- ثبت حساب انتظامی قراردادها: بدهكار – حساب انتظامی قرار دادها – قرض‌الحسنه اعطایی 1 ریال بستانكار – طرف حساب انتظامی 1 ریال 2- ثبت وثایق و تضمینات : بدهكار – حساب انتظامی وثایق و تضمینات مربوط به مبلغ ترهین / اسمی بستانكار – طرف حساب انتظامی به مبلغ ترهین / اسمی 3- پرداخت قرض‌الحسنه و اخذ كارمزد :
بدهكار _ حساب مشتری به مبلغ كارمزد سال اول بستانكار ـ حساب كارمزد دریافت به مبلغ كارمزد سال اور بدهكار – حساب قرض‌الحسنه اعطایی به میزان قرض‌الحسنه پرداختی و كارمزد سالهای آینده بستانكار – حساب مشتری به مبلغ قرض‌الحسنه پرداختی
بستانكار – حساب كارمزد سالهای آینده به مبلغ كارمزد سالهای آینده لازم به ذكر است مبلغ كارمزد سالهای آینده هر سال با قسط فروردین ماه همان سال از مشتری اخذ می‌گردد و سند زیر صادر می‌گردد: بدهكار _ كارمزد سالهای آینده به مبلغ كارمزد سال مربوطه
بستانكار _ كارمزد دریافتی به مبلغ كارمزد سال مربوطه 4- دریافت اقساط : بدهكار _ حساب مشتری / صندوق به مبلغ اقساط دریافتی بستانكار _ حساب قرض‌الحسنه اعطایی به مبلغ اقساط دریافتی خاتمه قرارداد و تسویه حسابهای مربوطه: بدهكار _ طرف حساب انتظامی و ثایق و تضمینات به مبلغ ترهین / اسمی بستانكار _ حساب انتظامی و ثائق و تضمینات به مبلغ ترهین / اسمی
بدهكار _ طرف حسابهای انتظامی قراردادها مبلغ 1 ریال بستانكار _ حساب انتظامی قراردادها ـ قرض‌الحسنه اعطایی مبلغ 1 ریال لازم به یادآوری است كه پس از اخذ كلیه اقساط سایر حسابها تسویه خواهد شد و فقط ثبتهای فوق انجام می‌شود.
فصــل دوم : مضاربه تعریف مضاربه از لحاظ لغوی مشتقی است از ضرب در ارض یعنی راه رفتن و سفر كردن در زمین بدین لحاظ كه در مضاربه شخص عامل به منظور تجارت و تحصیل ریح یا سود به مسافرت مبادرت می‌نماید.
بنابراین مضاره عبارتست از شركت در امور تجاری و به موجب موارد 546 و 547 قانون مدنی عقدی است كه به موجب آن احد متعاملین سرمایه می‌دهد با قید اینكه طرف دیگر با آن تجارت كرده و در سود آن شریك باشند صاحب سرمایه مالك و عامل مضارب نامیده می‌شود. سرمایه مضاربه باید وجه نقد باشد. به موجب ماده 9 از قانون عملیات بانكی بدون ربا (بهره) بانكها می‌توانند به منظور ایجاد تسهیلات لازم جهت گسترش امور بازرگانی در چارچوب سیاستهای بازرگانی دولت منابع مالی لازم را بر اساس قرارداد مضاربه در اختیار مشتریان با اولویت دادن به تعاونی‌های قانونی قرار دهند. ضمناً بر اساس تبصره‌ای از این ماده بانكها ، بانكها در امر واردات مجاز به مضاربه با بخش خصوصی نمی‌باشند.
كاربرد و مدت مضاربه: كاربرد ـ مضاربه در امور بازرگانی اعم از بازرگانی داخلی و خارجی كاربرد دارد. البته در امور بازرگانی خارجی در حال حاضر ممنوع است. در بازرگانی داخلی سرمایه از طرف بانك تأمین شده و كار تماماً توسط عامل انجام می‌پذیرد. مدت ـ مضاربه تسهیلاتی كوتاه مدت است و معادل یك دوره گردش كالا و حداكثر یكسال می‌باشد. نكاتی چند در رابطه با مضاربه :
1- مضاربه عقد جایز است یعنی هر یك از طرفین می‌تواند قرارداد را فسخ كند. 2- سرمایه مضاربه نقدی بوده و حتماً باید توسط وجه نقد پرداخت شود. 3- هزینه‌های مضاربه تماماً به عهده بانك بوده و از محل سرمایه مضاربه تأمین می‌گردد. 4- مضاربه عقدی كوتاه مدت است و معادل یك دوره گردش كالا و حداكصر یكسال به طول می‌انجامد. انواع مضاربه:
مضاربه بر دو نوع است : 1- مضاربه خاص یا مقید : در این نوع مضاربه نوع كار و محل آن و زمان و چگونگی كار و كسانیكه همكاری دارند و نوع كالایی كه مورد خرید و فروش واقع می‌شود مشخص می‌باشد. 2- مضاربه عام یا مطلق یا آزاد : این نوع مضاربه از كلیه قیود ذكر شده در مضاربه خاص آزاد بوده و عامل می‌تواند هر نوع عمل تجاری شروع كه منجر به سود بشود را با سرمایه مورد نظر انجام دهد. باید توجه داشت كه در مضاربه آزاد عامل حق ندارد سرمایه مضاربه را در غیر عمل تجاری به كاربرد. نحوه تقسیم سود مضاربه بین طرفین:
در مضاربه تعیین سود بانك به طور قطعی و زمان انعقاد قرارداد مجاز نبوده و طرفین در سود شریك می‌باشند. نحوه تقسیم سود بین طرفین به صورت كسر یا درصدی از كل سود احتمالی تعیین و در قرارداد لحاظ می‌شود. معمولاً هر صاحب سرمایه‌ای قبل از اقدام به تجارت و سرمایه‌گذاری دستیابی میزان شخصی از سود را مد نظر دارد كه در عمل ممكن است تحقق یابد و یا تحقق نیابد بانك نیز به عنوان صاحب سرمایه باید مبنایی برای پذیرش تقاضای مضاربه از نظر سودآوری و برگشت منابع داشته باشد در این رابطه حداقل نرخ سود مورد انتظار به عنوان مبنایی برای پذیرش درخواست‌های تسهیلات مضاربه مطرح می‌گردد كه این نرخ توسط شورای پول و اعتبار تعیین و توسط بانك مركزی اعلام می‌گردد.
حداقل سود مورد انتظار بانك در مضاربه با توجه به تعرفه‌های بانك و همچنین نسبت تسهیم سود بین بانك و عامل با توجه به میزان سرمایه ، مدت قرارداد و نرخ سود مورد انتظار بانك پیش‌بینی و به شرح زیر تعیین می‌گردد.
1- ابتدا سود مورد نظر در مرحله فروش پیش‌بینی می‌شود. 2- حداقل سود مورد انتظار بانك در مدت تعیین شده محاسبه می‌شود. 3- با یك تناسب حداقل نسبت سهم سود بانك به دست می‌آید.
به عنوان مثال در یك معامله مضاربه با سرمایه 000,000,50 ریال كه طبق بررسی‌های به عمل آمده پیش‌بینی می‌شود كالای موضوع مضاربه با سود %10 طرف سه ماه به فروش برسد و پیش‌بینی حدقل سود مورد انتظار بانك %24 در سال باشد نسبت تسهیم سود بین بانك و عامل به شرح زیر خواهد بود : پیش‌بینی سود كل در مرحله فروش كالا 000,000,5 = %10 × 000,000,50 3 × 24 × 000,000,50 حداقل سود مورد انتظار بانك 000,000,3 = ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
12 × 100 100 000,000,5حداقل نسبت سهم سود بانك % 60 = x ــــــــــــ = ــــــــــــــــــــــــ
X 000,000,3نسبت سهم سود عامل %40 = % 60 – % 100 اخذ وثیقه: طبق ماده 15 قانون عملیات بانكی بدون ربا قراردادهای مضاربه در حكم اسناد لازم‌الاجرا و تابع مفاد آیین‌نامه اجرایی اسناد رسمی می‌باشند. با این حال بانك برای حصول اطمینان از حسن اجرای قرارداد و جبران زیان احتمالی وارد بر اصل سرمایه موظف است از عامل وثیقه یا تضمین كافی اخذ نماید. عملیات حسابداری مضاربه: پس از تعیین شرایط مضاربه و قبول آنها توسط عامل قرارداد مضاربه منعقد می‌شود و عملیات حسابدای به شرح زیر توسط بانك انجام می‌شود. 1- ثبت قرارداد مضاربه: بدهكار – حساب انتظامی قراردادها _ مضاربه 1 ریال بستانكار _ طرف حساب انتظامی قراردادها 1 ریال 2- ثبت وثائق :
بدهكار _ حساب انتظامی وثائق _ مضاره به مبلغ تعیین شده بستانكار _ طرف حساب انتظامی وثائق به مبلغ تعیین شده نكته: با توجه به اینكه در مضاربه كل مبلغ در هنگام انعقاد قرارداد به عامل پرداخت می‌شود نیازی به ثبت سند تعهدات نمی‌باشد. 3- ثبت تسهیلات اعطایی مضاربه:
با پرداخت سرمایه مضاربه سند زیر صادر می‌شود. بدهكار – حساب تسهیلات اعطایی – مضاربه حداكثر به مبلغ سرمایه مضاربه بستانكار_ حساب جاری عامل/چكهای بانكی حداكثر به مبلغ سرمایه مضاربه
4- برگشت منابع حاصل از عملیات مضاربه: (فروش كالای موضوع مضاربه) با انجام عملیات مضاربه و فروش تدریجی كالای موضوع مضاربه عامل طبق مفاد قرارداد موظف است وجوه مربوط را به تدریج به حسابی كه در بانك بدین منظور اختصاص یافته واریز نماید كه ثبت مربوط به شرح زیر خواهد بود:
بدهكار _ حساب صندوق / جاری عامل به میزان كل وجوه حاصل از فروش كالاها بستانكار _ حساب مضاربه _ وجوه دریافتی به میزان كل وجوه حاصل از فروش كالاها 5- تسویه قرارداد:
بعد از خاتمه عملیات موضوع مضاربه و برگشت منابع حاصل از فروش كالاها و در صورتیكه مضاربه منتج به سود شود ابتدا سرمایه یا تسهیلات اعطایی را برگشت داده و سپس سود حاصله را به نسبتی كه در قرارداد تعیین شده بین بانك و عامل تقسیم می‌نماییم و اسناد زیر صادر می‌شود : الف ـ برگشت سرمایه:
بدهكار _ حساب مضاربه _ وجود دریافتی به میزان كل سرمایه استفاده شده بستانكار _ حساب تسهیلات اعطایی _ مضاربه به میزان كل سرمایه استفاده شده ب ـ تقسیم سود : بدهكار _ حساب وجوه دریافتی _ مضاربه به میزان مانده بستانكار موجود یا كل سود بستانكار _ حساب سود دریافتی معاملات مضاربه به میزان سهم سود بانك بستانكار _ حساب صندوق / جاری عامل به میزان سهم سود عامل ممكن است بنا به عللی مضاربه با زیان مواجه شده و به اصل سرمایه نیز خسارتی وارد شود كه در این صورت سند زیر را خواهیم داشت : بدهكار _ حساب جاری عامل به میزان خسارت وارده بر اصل سرمایه مضاربه بستانكار_ حساب تسهیلات اعطایی _ مضاربه به میزان خسارت وارده بر اصل سرمایه 6- برگشت قرارداد:
بدهكار ـ طرف حساب انتظامی قراردادها 1 ریال بستانكار _ حساب انتظامی قراردادها _ مضاربه 1 ریال 7- برگشت وثائق بدهكار _ طرف حساب انتظامی وثائق به میزان اخذ شده بستانكار _ حساب انتظامی وثائق _ مضاربه به میزان اخذ شده
نكته : نوع دیگری از عقد مضاره وجود دارد كه مضاربه مطلق یا اعتبار در حسابجاری نامیده می‌شود. در این نوع مضاربه نسبت شراكت بانك در سود همانند رویه معمول در تسهیلات مضاربه عادی محاسبه می‌شود. به علاوه اینكه در عملیات حسابداری مضاربه مطلق حساب تعهدات نیز ثبتی خواهد داشت. ثبت تعهدات به میزان كل اعتبار انجام می‌شود و در طول دوره اعتبار متناسب با تسهیلات پرداخت یا بازپرداخت شده حساب مزبور تعدیل یا ترمیم می‌گردد.
مثال: شركت تهران تجارت كه در زمینه خرید و فروش مواد پلاستیك فعالیت می‌نماید جهت استفاده از تسهیلات مالی بانك پیش فاكتور 50 تن مواد پلی‌اتیلن به مبلغ 000,000,600 ریال را به بانك ارائه نموده و پیش‌بینی نموده كالای مورد معامله را طرف مدت حداكثر 120 روز به قیمت 000,000,700 ریال به فروش برساند. با فرض اینكه تضمین تسهیلات قرارداد فی‌مابین باشد نسبت به بررسی و صدور اسناد پرداخت و تسویه آن اقدام نمایید. حداقل نرخ سود مورد انتظار بانك %25 در سال می‌باشد. كیلو مواد پلی‌اتیلن 000,500 = 1000 × 500 سود پیش‌بینی شده 000,000,100 = 000,000,600 – 000,000,700 سود مورد انتظار بانك درصد سهم بانك از سود پیش‌بینی شده%68/50= 32/49 – 100 = درصد سهم مشتری 1- ثبت قرارداد : حساب انتظامی قراردادها ـ مضاربه 1 طرف حساب انتظامی قراردادها 12- ثبت اعطای تسهیلات : حساب تسهیلاتی اعطایی ـ مضاربه 000,000,600 حساب جاری عامل / چكهای بانكی فروخته شده 000,000,6003- ثبت بازگشت منابع: حساب جاری عامل / صندوق 000,000,700 حساب وجوه دریافت مضاربه 000,000,7004- ثبت خاتمه قرارداد: الف : برگشت سرمایه حساب وجوه دریافتی مضاربه 000,000,600 حساب تسهیلات اعطایی ـ مضاربه 000,000,600 ب : تقسیم سود سهم بانك 000,320,49 = 32/49% × 000,000,100سهم مشتری 000,680,50 = % 68/50 × 000,000,100 حساب وجوه دریافتی مضاربه 000,000,100 حساب سود دریافتی معاملات 000,320,49 حساب جاری عامل 000,680,50 5- برگشت حسابهای انتظامی : طرف حساب انتظامی 1 حسابهای انتظامی قراردادها ـ مضاربه 1
اجاره به شرط تملیك: تعریف: اجاره به شرط تملیك عقد اجاره‌ای است كه در آن شرط شود مستأجر در پایان مدت اجاره، در صورت عمل به شرایط قرارداد عین مستأجره را مالك گردد. چهار عنصر تشكیل‌دهنده عقد اجاره به شرط تملیك عبارتند از : 1- موجر (اجاره دهنده) 2- مستأجر (اجاره كننده) 3- مورد اجاره (عین مستأجره) 4- مبلغ اجاره ( مال‌الاجاره) در حال حاضر بانكها عقد اجاره به شرط تملیك را در مورد خریداری مدارس، دفاتر وكالت و مطب منعقد می‌كنند. در خصوص برخی از اموال مانند ماشین‌آلات و تجهیزات و یا خودرو عقد اجاره به شرط تملیك منعقد نمی‌شود. چون با اینكه منع قانونی ندارد ولی به دلایل امنیتی در خصوص خودرو و به دلیل قابل حمل بودن تجهیزات و ماشین‌آلات به صلاح نمی‌باشد. ویژگیهای اجاره به شرط تملیك :
1- اجاره به شرط تملیك عقدی است لازم و طرفین متعهد به انجام تعهدات خود طبق قرارداد می‌باشند و حق فسخ قرارداد را ندارند مگر در مواردی كه طی یك شرط ضمن عقد حق فسخ پیش‌بینی شده باشد.
2- اجاره به شرط تملیك از تسهیلاتی میان مدت و بلند مدت است و در امور خدماتی و تولیدی و مسكن كاربرد دارد. 3- مدت اجاره به شرط تملیك نباید از طول عمر مفید موضوع معامله تجاوز نماید و انجام معامله در خصوص اموالی كه عمر مفید آنها كمتر از 2 سال است برای بانكها مجاز نیست.
4- در این عقد نقش مستأجر درواقع نقش امین می‌باشد و ضامن تلف شدن مورد اجاره نیست. مثلاً در زمان وقوع زلزله یا آتش‌سوزی تقصیری متوجه مستأجر نمی‌باشد با همین استدلال است كه ملك را بیمه می‌نمایند. مگر درصورتیكه تفریط و تعدی صورت گرفته باشد و یا در صورتیكه ضمن عقد شركت شراكت (مباشر) منظور شده باشد.
5- دراجاره به شرط تملیك می‌توان هر شرطی را كه مخالف ماهیت عقد و شرع اسلام نباشد را حد قرارداد منظور كرد. مثلاً شرط مباشرت یعنی مستأجر رأساً در استیفاء منابع از عین مستأجر مباشرت نماید.
نكته : تعریف ـ شرط مباشرت : یعنی مستأجر رأساً حد استیفاء منافع از عین مستأجره مباشرت نماید. شرط بیمه : در زمان اجاره عین مستأجره به هزینه مستأجر و به نفع مؤجر بیمه می‌شود. 6- در اجاره به شرط تملیك چون در مدت اجاره مورد اجاره به نام بانك می‌باشد و مالكیت به مستأجر منتقل نشده است و بانك از بازگشت منافع مطمئن است لذا اخذ تضمین اضافی و یا وثیقه خصوصاً در مورد اموال غیرمنقول ضروری نیست.
7- مشتری در پایان قرارداد می‌تواند از بانك درخواست كند تا ملك مورد اجاره به نام شخص ثالث انتقال (مستأجر) یابد.مبلغ اجاره ماهیانه درواقع مبلغ هر قسط است كه نحوه محاسبه آن به شرح زیر است : (سیكل پرداخت اجاره + مدت اجاره ) × نرخ × (پیش‌پرداخت مشتری _ قیمت خرید اموال)ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ = سود مورد انتظار بانك 400,2 كل مال‌الاجارهپیش پرداخت _ (قیمت خرید اموال + سود مورد انتظار بانك) ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ = اجاره سرمایه تعداد دفعات پرداخت اجاره عملیات حسابداری اجاره به شرط تملیك : در اجاره به شرط تملیك ابتدا از مشتری پیش دریافت اخذ می‌نماییم : بدهكار _ صندوق / حساب مشتری بستانكار _ پیش دریافت از مشتریان بدهكار _ اموال اجاره به شرط تملیك به مبلغ خرید ملك بستانكار _ حوالجات / چك بانكی به مبلغ خرید ملك
پس از طی مراحل بالا ملك مورد اجاره در دفترخانه به نام بانك منتقل شده و چك به مشتری تحویل داده می‌شود. سپس در شعبه اعطاكننده تسهیلات قرارداد اجاره به شرط تملیك عادی داخلی تنظیم و یك نسخه آن تمبر خورده و سپس ملك به مشتری اجاره داده می‌شود. نحوه انعقاد قرارداد به شرح زیر می‌باشد:
بدهكار _ حسابهای انتظامی _ قرارداد اجاره به شرط تملیك 1 ریال بستانكار _ دهندگان انتظامی 1 ریال بدهكار ـ اجاره به شرط تملیك به مبلغ مال‌الاجاره بدهكار ـ پیش‌پرداخت مشتریان به همان مقدار اولیه
بستانكار _ اموال اجاره به شرط تملیك به مبلغ خرید ملك بستانكار _ سود آینده معاملات
با ثبت اسناد فوق این قرارداد در جایی از ترازنامه ثبت نمی‌شود بنابراین ثبت زیر را می‌زنیم: بدهكار _ حسابهای انتظامی _ اموال اجاره به شرط تملیك به قیمت خرید بستانكار _ دهندگان انتظامی به قیمت خرید پس از تسویه قرارداد و دریافت آخرین قسط اجاره : بدهكار _ دهندگان انتظامی 1 ریال
بستانكار _ حسابهای انتظامی _ قرارداد اجاره به شرط تملیك 1 ریال و پس از انتقال ملك به مستأجر سند زیر صادر می‌شود : بدهكار _ دهندگان انتظامی به قیمت خرید بستانكار _ حسابهای انتظامی _ اموال اجاره به شرط تملیك به قیمت خرید نكته : 1- چنانچه مشتری قبل از موعد مقرر كلیه اجاره ملك را واریز نماید به نسبت مدت زود پرداخت مانند تسهیلات فروش اقساطی مشمول تخفیف می‌گردد. 2- چنانچه جهت شروع اجاره به مشتری مدتی به عنوان دوره تنفس داده شود محاسبه سود دوران تنفس در قراردادها همانند قرارداد فروش اقساطی می‌باشد. مثال : مقرر گردید مبلغ 000,000,500 ریال تسهیلات در قالب عقد اجاره به شرط تملیك جهت تأسیس مطلب بمدت هفت سال با اجاره ماهانه در اختیار یكی از مشتریان بانك قرار گیرد. چنانچه نرخ سود مورد انتظار بانك %25 در سال باشد و میزان پیش‌پرداخت مشتری %20 تعیین شده باشد مطلوبست ثبت اسناد مربوطه : مبلغ پیش پرداخت 000,000,100 = % 20 × 000,000,500مبلغ تحصیلات 000,000,400 = 000,000,100 – 000,000,500با توجه به اینكه تسهیلات بابت ایجاد مطب اعطا می‌شود یا به عبارتی موضوع تسهیلات ایجاد طرح می‌باشد بنابراین بایستی طبق تعرفه بانك هزینه كارشناسی اخذ گردد : هزینه كارشناسی
كارمزد ارزیابی 132750 = 75000 + 45000 + 3750 + 4000 + 5000صندوق / حساب مشتری 732750 درآمد متفرقه 000,600 كارمزد دریافتی (ارزیابی) 132750صندوق / حساب مشتری 000,000,100
پیش‌پرداخت مشتریان 000,000,100اموال اجاره به شرط تملیك 000,000,500 حوالجات / چك بانكی 000,000,500
حسابهای انتظامی _ قرارداد اجاره به شرط تملیك 1 طرف حساب انتظامی 1 سود مورد انتظار 666,166,754 = 000,000,400 + 666,166,354 = مبلغ مال‌الاجاره اجاره به شرط تملیك 666,166,754پیش پرداخت مشتری 000,000,100 اموال اجاره به شرط تملیك 000,000,500
سود آینده معاملات 666,166,35حسابهای انتظامی – اموال اجاره به شرط تملیك 000,000,500 طرف حساب انتظامی 000,000,500كل مبلغ مال‌الاجاره 666,166,854 = 666,166,354 + 000,000,500اجاره ماه اول 666,992,8 = 84 ÷ 666,166,754 = 000,000,100 _ 666,166,854
سایر اقساط 000,978,8 با پرداخت هر قسط: صندوق / حساب مشتری 000,987,8 حساب اجاره به شرط تملیك 000,978,8و همزمان با ثبت فوق : سود سالهای آینده تسهیلات 260,216,4
سود دریافتی معاملات 260,216,4 پس از دریافت آخرین قسط و تسویه قرار داد حسابهای انتظامی را نیز تسویه می‌كنیم : طرف حساب انتظامی 1 حسابهای انتظامی ـ قرارداد اجاره به شرط تملیك 1
و پس از انتقال ملك به مستاجر سند زیر صادر می‌شود : طرف حساب انتظامی 000,000,500 حسابهای انتظامی ـ اموال اجاره به شرط تملیك 000,000,500
مشاركت مدنی تعریف : مشاركت مدنی از لحاظ بانكداری عبارتست از درهم آمیختن سهم‌الشركه نقدی یا غیرنقدی و یا سرمایه مشاركت متعلق به اشخاص متعدد به طور مشاع به منظور انتفاع طبق قرارداد. مشاركت در قانون عملیات بانكی بدون ربا از نوع اختیاری آن پیش‌بینی گردیده و قراردادی است بین بانك و متقاضیان به منظور انتفاع. انواع مشاركت :1- مشاركت مدنی كه تابع ضوابط و قوانین مدنی می‌باشد. 2- مشاركت حقوقی كه در قالب شركتهای سهامی كه تابع ضوابط و مقررات قانون تجارت می‌باشد. كاربرد مشاركت : در كلیه بخشهای اقتصادی شامل صنعت، معدن ،كشاورزی ،خدمات، بازرگانی، مسكن و ساختمان می‌توان مشاركت نمود. تسهیلاتی است میان مدت و بلند مدت و برای تأمین هزینه‌های سرمایه‌ای و با اثر بلند مدت. نسبت سهم‌الشركه بانك به كل سرمایه مشاركت در امور بازرگانی حداكثر %80 و برای اجرای طرحهای جدید تولیدی خدماتی %60 كل سرمایه‌گذاری طرح می‌باشد.
ویژگیهای مشاركت مدنی : 1- مشاركت مدنی از عقود جایز است یعنی هر یك از شركا هر زمان كه بخواهد می‌تواند آن را فسخ نماید. 2- سرمایه مشاركت مدنی بر خلاف مضاربه كه تماماً نقد بوده می‌تواند غیرنقدی هم باشد و به دفعات پرداخت شود.3- در هم آمیختن سهم‌الشركه نقدی طرفین به نحو مشاع از مشخصات اصلی مشاركت مدنی می‌باشد. 4- مشاركت مدنی به عكس قرض‌الحسنه به قصد انتفاع صورت می‌گیرد.
5- مشاركت مدنی زمانی تحقق می‌یابد كه شرط سهم‌الشركه نقدی خود را به حساب مخصوصی كه توسط بانك برای شركت افتتاح می‌شود واریز كنند و چنانچه تمام یا قسمتی از سهم‌الشركه غیرنقدی بود با توافق شركا تقدیم و ارزش ریالی آن منظور شود. 6- در مشاركت مدنی نحوه تسویه مشاركت باید مشخص شود. یعنی باید یكی از ترتیبات زیر اتخاذ شود: الف ـ در صورت باقی ماندن كالا در پایان مدت قرارداد شریك آن را به قیمت روز فروش از اموال خود خریداری نموده و قرارداد را تسویه نماید.ب ـ شریك كالای احتمالی باقیمانده در پایان مدت قرارداد را به قیمتی كه بنابرتوافق تعیین خواهد شد خریداری نماید كه معمولاً بانك تعیین می‌كند. 7- در مشاركت مدنی می‌توانیم سهم‌الشركه را كاهش یا افزایش دهیم.
حسابداری مشاركت مدنی : 1- ثبت قرار داد بدهكار _ حساب انتظامی قراردادها _ مشاركت مدنی 1 ریال بستانكار _ دهندگان انتظامی 1 ریال 2- ثبت وثائق : بدهكار _ حساب انتظامی وثائق _ مشاركت مدنی به میزان وثیقه بستانكار _ طرف حساب انتظامی وثائق به میزان وثیقه 3- ثبت تعهدات بدهكار_ حساب تعهدات مشتریان بابت قراردادهای منعقده معاملات به میزان تحصیلات تصویبی / به میزان سهم‌الشركه بانك بستانكار _ حساب تعهدات بانك بابت قراردادهای منعقده معاملات به میزان تحصیلات تصویبی / به میزان سهم‌الشركه بانك 3- واریز سهم‌الشركه یا اعطای تسهیلاتدر اینجا بانك سهم خود را از مشاركت به حساب مشترك خاصی كه بابت مشاركت ایجاد شده واریز می‌نماید البته اگر مشاركت در یك طرح باشد كل سهم بطور یكجا واریز نمی‌شود. 1-4 الف ـ سهم بانك (نقدی) بدهكار _ حساب تسهیلات اعطایی مشاركت مدنی به میزان سهم‌الشركه بستانكار _ حساب مشترك مشاركت مدنی به میزان سهم‌الشركه ب ـ سهم شریك (نقدی) بدهكار _ حساب صندوق / جاری مشتری به میزان سهم‌الشركه بستانكار _ حساب مشترك مشاركت مدنی به میزان سهم‌الشركه 2-4 الف ـ سهم بانك (غیرنقدی) بدهكار _ حساب تسهیلات اعطایی مشاركت مدنی به مبلغ تقویم شده بستانكار _ حساب مشترك مشاركت مدنی به مبلغ تقویم شده و بلافاصله پس از ثبت فوق ثبت زیر توسط بانك انجام می‌شود : بدهكار _ حساب مشترك مشاركت ملی به مبلغ تقویم شده
بستانكار _ حساب اموال _ دارایی مربوط در بانك به مبلغ تقویم شده ب ـ سهم شریك (غیرنقدی)
در این قسمت بانك از حساب كاتالیزوری بنام بدهكاران موقت استفاده كرده و ثبت زیر را می‌زند: بدهكار _ حساب بدهكاران موقت به میزان سهم‌الشركه تقویم شده بستانكار _ حساب مشترك مشاركت مدنی به میزان سهم‌الشركه تقویم شده و بلافاصله ثبت زیر را می‌زند :
بدهكار _ حساب مشترك مشاركت مدنی به میزان سهم‌الشركه تقویم شده بستانكار _ حساب بدهكاران موقت به میزان سهم‌الشركه تقویم شده 5- استفاده از سرمایه مشاركت مدنی : بدهكار _ حساب مشترك مشاركت مدنی به میزان واریز شده بستانكار _ صندوق / حساب مشتری/ حوالجات/ چكهای بانكی به میزان واریز شده 6- برگشت تعهدات بانك : بدهكار _ حساب تعهدات بانك _ بابت قراردادهای منعقده معاملات به میزان واریز شده بستانكار_حساب تعهدات مشتریان بابت قراردادهای منعقده معاملات به میزان واریز شده 7- بازگشت منابع: بدهكار _ حساب صندوق / جاری مشتری به میزان منابع حاصل از فروش بستانكار _ حساب مشترك مشاركت مدنی به میزان منابع حاصل از فروش 8- خاتمه قرارداد : الف ـ برگشت سرمایه بدهكار_ حساب مشترك مشاركت مدنی به میزان كل سرمایه
بستانكار_ حساب تسهیلات اعطایی مشاركت مدنی به میزان سهم‌الشركه بستانكار _ حساب جاری مشتری به میزان سهم‌الشركه ب ـ تقسیم سود بدهكار ـ حساب مشترك مشاركت مدنی به میزان كل سود یا مانده بستانكار_ حساب سود دریافتی معاملات _ مشاركت ملی به میزان سهم سود بانك بستانكار _ حساب جاری شریك به میزان سهم سود شریك
9- ثبت برگشت حسابهای انتظامی بدهكار _ طرف حساب انتظامی قراردادها 1 ریال
بستانكار _ حساب انتظامی قراردادها ـ مشاركت مدنی 1 ریال 10 – ثبت برگشت وثائق : بدهكار _ طرف حساب انتظامی وثائق به میزان اخذ شده بستانكار _ حساب انتظامی وثائق _ مشاركت مدنی به میزان اخذ شده
مثال : مقرر گردیده بانك جهت ساخت 6 واحد مسكونی با یك مشتری مشاركت نماید. كل هزینه ساخت یك میلیارد ریال ، سهم‌الشركه بانك 000,000,600 ریال و سهم‌الشركه شریك 000,000,400 ریال كه هزینه گردیده است. نرخ سود مورد انتظار بانك %18 در سال و مدت قرارداد 300 روز می‌باشد. مطلوبست : محاسبه سود و ثبت اسناد حسابداری مربوطه با توجه به پرداختهای زیر : – انعقاد قرارداد 18/1/83
– پرداخت اول 18/1/83 مبلغ 000,000,200 ریال – پرداخت دوم 3/5/83 مبلغ 000,000,180 ریال – پرداخت سوم 17/7/83 مبلغ 000,000,220 ریال در سررسید (11/11/83) سهم‌الشركه بانك نقداً به شریك فروخته می‌شود. تعهدات شریك معادل %120 سهم‌الشركه بانك سفته می‌باشد.
1- ثبت قرارداد : حساب انتظامی قراردادها ـ مشاركت مدنی 1 طرف حساب انتظامی 1
2- ثبت وثائق : 000,000,720 = %120 × 000,000,600 : میزان وثیقه حساب انتظامی وثائق _ مشاركت مدنی 000,000,720 طرف حساب انتظامی 000,000,720
3- ثبت تعهدات : حساب تعهدات مشتریان – سرمایه مشاركت مدنی 000,000,600 حساب تعهدات بانك – سرمایه مشاركت مدنی 000,000,6004- ثبت واریز سهم اشركه شریك : حساب بدهكاران متفرقه 000, 000, 400 حساب مشترك مشاركت مدنی 000,000,400نكته: چون مشتری سهم‌الشركه خود را هزینه نموده آن را توسط حساب بدهكاران متفرقه منعكس می‌نماییم. 5- ثبت واریز مرحله اول : حساب تسهیلات اعطایی ـ مشاركت مدنی 000,000,200 حساب مشترك مشاركت مدنی 000,000,2006- ثبت تحویل : حساب مشترك مشاركت مدنی 000,000,600 حساب بدهكاران متفرقه 000,000,400
صندوق / حساب مشتری 000,000,2007- برگشت تعهدات : حساب تعهدات بانك 000,000,200 حساب تعهدات مشتریان 000,000,2008- ثبت واریز مرحله دوم: حساب تسهیلات اعطایی ـ مشاركت مدنی 000,000,180
حساب مشترك مشاركت مدنی 000,000,1809- ثبت تحویل : حساب مشترك مشاركت مدنی 000,000,180 حساب جاری شریك 000,000,180
10- برگشتی تعهدات: حساب تعهدات بانك 000,000,180 حساب تعهدات مشتریان 000,000,18011- ثبت واریز مرحله سوم :
حساب تسهیلات اعطایی ـ مشاركت مدنی 000,000,220 حساب مشترك مشاركت مدنی 000,000,22012- ثبت تحویل : حساب مشترك مشاركت مدنی 000,000,220 حساب جاری شریك 000,000,22013- ثبت برگشتی تعهدات حساب تعهدات بانك 000,000,220 حساب تعهدات مشتریان 000,000,22014- ثبت فروش نقدی سهم‌الشركه بانك (11/11/83) : در پرداخت مرحله اول سود مورد انتظار بانك
= در پرداخت مرحله دوم چون از پرداخت اول 110 روز گذشته باقیمانده زمان تا 300 روز را در 190 = 110 – 300 مورد سود مورد انتظار بانك لحاظ می‌كنیم. : در پرداخت مرحله سوم 970,822,58= 220,368,12 + 750,865,16 + 000,589,29 = حداقل سود مورد انتظار بانك سود مورد انتظار + سهم‌الشركه بانك = قیمت فروش نقدی 970,822,658 = 970,822,58 + 000,000,600 = قیمت فروش نقدی
حساب جاری شریك 970,822,658 حساب مشترك مشاركت مدنی 970,822,65815- برگشت منابع : حساب مشترك مشاركت مدنی 970,822,658 حساب تسهیلات عطایی ـ مشاركت مدنی 000,000,600 حساب سود دریافتی معاملات ـ مشاركت مدنی 970,822, 5816- برگشت حسابهای انتظامی
طرف حساب انتظامی 1 حساب انتظامی قراردادها ـ مشاركت مدنی 117- برگشت وثائق طرف حساب انتظامی 000,000,720 حساب انتظامی وثائق ـ مشاركت مدنی 000,000,720
فروش اقساطی:تعریف: خرید و فروش كه اصطلاحاً بیع نامیده می‌شود یكی از صور شروع معاملات بوده و عبارتست از اینكه شخصی (فروشنده) در مقابل مالی (ثمن) كه از دیگری (خریدار) می‌گیرد مال خود (بیع) را به دیگری تملیك كند و او نیز به تملك خود درآورد. از نظر فقه اسلامی بیع به اعتبار موعد تسلیم مبیع و تأدیه ثمن بر چهار قسم است : 1- بیع نقد ، بیعی است كه موعدی برای تسلیم مبیع و تأدیه ثمن در عقد قرارداده نشده است. 2- بیع سلف یا سلم ، بیعی است كه مبیع آن ذمه و برای تسلیم آن موعدی در عقد مقرر شده است. 3- بیع نسیه، بیعی است كه مبیع و ثمن در ذمه می‌باشد و برای تأدیه آن مدتی معین شده است. 4- بیع كالی به كالی ، بیعی است كه مبیع و ثمن در ذمه می‌باشد و برای تسلیم مبیع و تأدیه ثمن موعدی مقرر نشده است كه این نوع بیع به اجماع فقهای امامیه باطل بوده و الزام آورد نمی‌باشد.
مجوز بانكها برای انجام معاملات فروش اقساطی ماده 10 و 11 بند الف ماده 13 قانون عملیات بانكی بدون ربا می‌باشد. طبق ماده 10 قانون عملیات بانكی بدون ربا : بانكها می‌توانند به منظور ایجاد تسهیلات لازم در گسترش امر مسكن با هماهنگی وزارت مسكن و شهرسازی واحدهای مسكونی ارزان قیمت به منظور فروش اقساطی و یا اجاره به شرط تملیك احداث نمایند.
طبق ماده 11 بانكها می‌توانند به منظور ایجاد تسهیلات لازم جهت گسترش امور صنعت و معدن ، كشاورزی و خدمات اموال منقول را بنا به درخواست مشتری و تعهد او مبنی بر خرید و مصرف و یا استفاده مستقیم مال و یا اموال مورد درخواست خریداری نموده و با اخذ تأمین به صورت اقساطی به مشتری بفروشند. بر اساس بند الف ماده 13 قانون فوق بانكها می‌توانند به منظور ایجاد تسهیلات لازم جهت تأمین سرمایه در گردش واحدهای تولیدی مواد اولیه و لوازم یدكی مورد نیاز واحدهای تولیدی را بنا به درخواست این واحدها و تعهد آنها مبنی بر خرید و مصرف مواد اولیه و لوازم یدكی مورد درخواست خریداری و به صورت نسیه به واحدهای مذكور بفروشند.
بنابرمطالب بیان شده فروش اقساطی به ترتیب مصطلح در نظام بانكداری بدون ربا در ایران متخذ از بیع نسیه می‌باشد و تعریف مندرج در ماده 47 آیین‌نامه فصل سوم قانون عملیات بانكی بدون ربا همین مفهوم را متضمن است : فروش اقساطی عبارتست از واگذاری عین به بهای معلوم به غیر به ترتیبی كه تمام یا قسمتی از بهای مزبور به اقساط مساوی یا غیرمساوی در سررسید یا سررسیدهای معینی دریافت گردد.
اقسام فروش اقساطی: با توجه به قانون عملیات بانكی بدون ربا فروش اقساطی به سه دسته تقسیم می‌شود : الف ـ فروش اقساطی مواد اولیه لوازم یدكی و ابزار كار
همانطور كه بیان شد بانكها می‌توانند به منظور ایجاد تسهیلات جهت تأمین سرمایه در گردش واحدهای تولیدی مواد اولیه لوازم یدكی و ابزار كار مصرفی و سایر نیازهای اولیه مورد احتیاج این واحدها را بنا به درخواست كتبی و تعهد متقاضیان خریداری و به صورت اقساطی به متقاضی به فروش برسانند. دربرآورد میزان نیاز واحد تولیدی حجم مواد اولیه متناسب با تولید برای نیاز بك دوره تولید در نظر گرفته می‌شود.
قیمت فروش اقساطی مواد اولیه لوازم یدكی و ابزار كار با توجه به قیمت تمام شده و سود مورد نظر بانك طبق ضوابط تعیین می‌گردد. مدت وصول قیمت فروش كالاهای موضوع مواد اولیه نباید از یك دوره تولید و حداكثر از یك سال تجاوز نماید. تعریف : مواد اولیه : هر نوع مواد خام، نیمه ساخته ، ساخته شده واسطه‌ای و مواد بسته‌بندی كه در تولید یك محصول معین به كار می‌رود. لوازم یدكی : قطعات و وسایلی كه برای جایگزینی قسمتی از ماشین‌آلات تولیدی به كار می‌روند. ابزار كار: ادوات و وسایلی كه عمر مفید آنها حدود یكسال و با دست غیرمجهز قابل حمل بوده و به عنوان وسایل كمكی در تولید بكار گرفته می‌شوند. ب ـ فروش اقساطی وسایل تولید، ماشین‌آلات و تأسیسات : به منظور ایجاد تسهیلات جهت گسترش امور صنعت و معدن، كشاورزی و خدمات بانك می‌تواند اموال منقول را بنا به درخواست متقاضی خریداری نمود و با اخذ تأمین به صورت اقساطی به مشتری بفروشد. اموال موضوع این تسهیلات شامل وسایل تولید ماشین‌الات و تأسیساتی می‌باشد كه عمر مفید آنها بیش از یكسال است . منظور از طول عمر مفید عبارتست از حداقل مدت زمان بازدهی اقتصادی و به عبارت دیگر حداقل مدت زمانی كه طی آن استفاده مطلوب از موارد مذكور به عمل آید. بدیهی است كه دارایی‌های مورد اشاره در فوق به مرور فرسوده گردیده و از ارزش اقتصادی آنها كاسته می‌شود لذا تسهیلات باید به گونه بازپرداخت شود كه حداكثر از طول عمر مفید آنها تجاوز ننماید. تعریف :
وسایل تولید : تجهیزاتی كه از آنها در تولید انواع محصولات استفاده می‌شود. ماشین‌آلات : دستگاهها و ابزاری كه به وسیله نیروی محركه كار می‌كنند. تأسیسات : وسایلی كه برای استفاده مطلوب از ماشین‌آلات و یا انجام فعالیتهای خدماتی مورد نیاز است. ج ـ فروش اقساطی مسكن:
بانكها می‌توانند جهت گسترش امر مسكن واحدهای مسكونی ارزان قیمت را احداث كرده و به صورت اقساطی به متقاضیان بفروشند. ضمناً بانكها قبل از اقدام به احداث طرحهای ساختمانی طرحهای مذكور را از لحاظ فنی، مالی و اقتصادی بررسی و ارزیابی می‌نمایند. اجرای طرحهای مزبور از طرف بانك در صورتی مجاز است كه نتیجه بررسی و ارزیابی طرح قابل توجیه باشد.
نكات زیر در مورد فروش اقساطی مسكن قابل توجه است : 1- بانكها مكلفند قبل از انعقاد قرارداد فروش اقساطی مسكن مبلغی را به عنوان پیش‌پرداخت از متقاضیان اخذ نمایند. 2- وصول اقساط مسكن توسط بانكها به اقساط مساوی در سررسید معین صورت می‌گیرد.
3- حداقل یا حداكثر نرخ سود واگذاری واحدهای مسكونی توسط شورای پول و اعتبار تعیین می‌گردد. 4- بانكها مكلفند جهت ایفای تعهدات خریدار شش‌دانگ واحد مسكونی را تا وصول مطالبات بانك در این مورد به وثیقه بگیرند. 5- بانكها موظفند ترتیبی اتخاذ نمایند تا واحدهای مسكونی فروخته شده همه ساله حداقل به میزان مانده مطالبات به نفع بانك بیمه شود. ویژگیهای فروش اقساطی:1- در فروش اقساطی تمدید قرارداد جایز نبوده و اقساط می‌باید در سررسیدهای مشخص شده پرداخت شود. 2- از نظر ماهیت حقوقی بر اساس ماده 344 قانون مدنی «اگر در عقد بیع، شرطی ذكر نشده باشد یا برای تسلیم مبیع و تأدیه ثمن موعدی معین نشده باشد بیع قطعی و ثمن حال محسوب است مگر اینكه حسب عرف و عادت محل یا عرف و عادت تجارت در معاملاتی تجاری، وجود شرطی یا موعدی یا معهود باشد ؛ اگر چه در قرارداد بیع ذكر نشده باشد.» بنابراین جز در موارد مصرحه معینه در قانون عقد بیع قابل فسخ نخواهد بود و از این رو قرارداد فروش اقساطی ماهیتاً قراردادی است لازم‌الاجرا و تابع احكام و مقررات مربوط به عقود لازم. 3- در معاملات فروش اقساطی عامل مهم تعهد متقاضی بر خرید و مصرف اموال مورد تقاضا می‌باشد و بانكها مطلقاً در خرید اموال بدون وجود متقاضی و تعهد او به قصد فروش و یا نگهداری آنها منع شده‌اند. لذا بلافاصله پس از خرید باید اموال خریداری شده در اختبار متقاضی قرار گیرد تا نقش اصلی بانك به عنوان «واسطه وجوه بودن» محفوظ بماند. 4- مورد استفاده و یا به عبارتی كاربرد فروش اقساطی در امور تولیدی (صنعتی، معدنی و كشاورزی) و خدماتی است و استفاده از آن در امور بازرگانی و شخصی و نظایر آن مجاز نمی‌باشد. 5- در فروش اقساطی مالكیت كالا بلافاصله پس از انعقاد قرارداد به خریدار منتقل می‌شود. نحوه محاسبه سود معاملات فروش اقساطی: سود بانك بر اساس نرخ‌های مصوب و با توجه به شرایط معامله از نظر مدت و میزان پیش‌دریافت به شرح زیر تعیین می‌شود: الف ـ در صورتی كه وصول قیمت كالا دفعتاً واحده و در یك قسط در پایان مدت قرارداد باشد: مدت × نرخ × (پیش دریافت _ قیمت تمام شده اموال) ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ = سود فروش اقساطی واحد زمان × 100منظور از واحد زمان در فرمول فوق این است كه چنانچه مدت به سال باشد واحد زمان 1 و چنانچه مدت به ماه باشد واحد زمان 12 و در صورتیكه مدت به روز باشد واحد زمان 365 خواهد بود. ب ـ درصورتیكه وصول اقساطی به صورت مساوی و متوالی مثلاً ماهانه باشد: (1 + تعداد اقساط ) × نرخ × (پیش‌دریافت _ قیمت تمام شده اموال)
ادامه خواندن مقاله نظام بانكداري اسلامي
نوشته مقاله نظام بانكداري اسلامي اولین بار در دانلود رایگان پدیدار شد.