مقاله در مورد داستان كوتاه درادبيات نوين ايران

 nx دارای 64 صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است فایل ورد nx  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد. این پروژه توسط مرکز nx2 آماده و تنظیم شده است توجه : در صورت  مشاهده  بهم ريختگي احتمالي در متون زير ،دليل ان کپي کردن اين مطالب از داخل فایل ورد مي باشد و در فايل اصلي nx،به هيچ وجه بهم ريختگي وجود ندارد بخشی از متن nx : داستان كوتاه درادبیات نوین ایران داستان نویسی نوین ( مدرن ) فارسی ، نوزاد آزادی است ؛ با آزادی تولد یافت وبا آزادی گاه گاهی درجامعه ایرانی رشد وتعالی پیداكرد . درزمان حكومت های خودكامه پیش از انقلاب مشروطیت ، داستان كوتاه وبلند ورمان به معنا وساختار امروزی درایران سابقه نداشت . باتضعیف حكومت استبدادی قاجار ، انقلاب مشروطیت ( 1324-1327 ) درتمام شؤون اجتماعی ایران حركتی به وجود آورد كه موجب تحولات بنیادی در زمینه های گوناگون شد ازجمله ادبیات تخیلی متفاوتی پدید آمد كه ازجهات مختلف از ادبیات تخیلی كلاسیك فارسی متمایز بود . پیش از انقلاب مشروطیت ، انواع گوناگون قصه یعنی اسطوره ، حكایت اخلاقی ، افسانه تمثیلی ، افسانه پریان وسرگذشت ،رایج بودبه عبارت دیگر انواع روایت های خلاقه ای كه به استقلال یا به صورت وابسته درمتن های ادبی فارسی گذشته آمده است ومحور آنها برسه خصوصیت عمده ،یعنی برحوادث ناگهانی وخرق عادت وكلی گرایی ومطلق نگری می گردد . ادبیات داستانی نوین( مدرن ) فارسی تحت تاثیر ترجمه رمان وداستان كوتاه خارجی ( غرب ) كمی پیش وبعد ازانقلاب مشروطیت پاگرفت . وچون با اوضاع واحوال با زندگی طبقه متوسط كه نقش مهمی درفراهم آوردن مقدمات انقلاب مشروطیت داشت هماهنگ وهمراه بود . پذیرشی روزافزون ومقبولیتی عام یافت وبه علت آنكه بر خصوصیت روانشناختی افرادتاكید داشت ودر ضمن واقعیت های زندگی روزمره وتلاش انسانی ودرگیرهای اجتماعی وسیاسی را منعكس می كرد ، به عنوان ادبیات داستانی زنده وپویا مقام خودرا به تدریج درمیان عامه خوانندگان ایرانی تثبیت كرد رمان ، به خصوص داستان كوتاه وسیله ای شد برا ی پرداختن به زندگی عامه مردم وچون تصویری عینی وموثر اززندگانی طبقات وگروه های مختلف مردم واوضاع واحوال نابسامان اجتماعی وسیاسی به دست می داد وحامی ضعیفان ومحرومان وافشا كننده ناروایی ها وبی عدالتی ها بود ، انواع گوناگونی یافت . نویسندگان ایرانی درابتدا شروع به نوشتن رمان كردند . این رمان ها زیر نفوذ سفرنامه های ایرانی وبه خصوص رمان های حادثه ای فرانسوی بود كه شاهزادگان قاجار وتحصیل كرده های خارج به فارسی بر گردانده بودند ؛ معروف ترین این رمان ها عبارت بودند از « كنت مونت كریستو » و « سه تفنگدار » اثر الكساندر دوما ( پدر ) « اسرار پاریس ، له میستر دوپاری » نوشته اژن سو و « پل وویرژینی » اثر برنا ردن دوسن پی یر ، این رمان های ترجمه شده همان طور كه آریان پور دركتاب « از صبا تانیما » متذكر می شود ، ازلحاظ جنبه های فنی داستان نویسی نقص ها واشكا لات فراوان داشت وبه همین دلیل نتوانست پایه واساسی برا ی داستان نویسی نوین فارسی باشد وبرخلاف اغلب كشورهای دنیا پایه ادبیات داستانی نوین فارسی رانویسندگان داستان كوتاه گذاشتند . نویسندگانی مثل محمد علی جمالزاده ، صادق هدایت وبزرگ علوی كه بانوشتن داستان كوتاه آغاز كردند . البته بعدها رمان هم نوشتند. از این رو ، داستان كوتاه در ادبیات نوین ایران نسبت به رمان ازهمان آغاز ازاهمیت واعتبار بیشتری برخوردار شد وتوانست موقعیت ومنزلت خود را درجامعه بهتر تثبیت كند و خوانندگان بیشتری برای خود فراهم آورد ؛ زیرا اعتبار واقعی داستان كوتاه ، درپیام انسانی ، درطرفداری از له شدگان ومطر ودان جامعه در انتقاد سرسختانه وبی گذشت اجتماعی است ؛ از این رو ،داستان كوتاه نوین فارسی تقریبا همیشه دلسوز ومتعهد است . خوانندگان ایرانی از آغاز با داستان كوتاه بیشترخو گرفته اند واغلب حد ورسم آن رابهت ر ازرمان می شناسند وبه همین دلیل است كه داستان نویسان بازاری وپاورقی نویسان درحیطه داستان كوتاه نتوانسته اند نامی از خود به جا بگذارند ودراین زمینه آثار پر فروشی به وجود آورند وخوانندگانی برای خود دست وپا كنند . داستان نویسان معتبر ایرانی جزدوسه مورد استثنایی نوشتن رابا داستان كوتاه آغاز كرده اند واین امر دلیل های فردی ،اجتماعی وسیاسی بسیا ردارد ، ازجمله اینكه نویسندگانی درایران حرفه نیست ونویسندگان مجبورند كار كنند ودر ساعت های فراغت داستان بنویسند دیگراینكه داستان كوتاه ، به علت خصوصیت های انعطاف پذیری ذاتی وایجاز ساختاری آن ، با مقتضیات سیاسی و اجتماعی جامعه بسته ایران بیشتر می تواند خود را تطبیق بدهد وامكان باز آفرینی لحظه های ناپایدار را به نویسنده بدهد ؛ ازاین رو ، درجوامعی مثل ایران كه مدام دستخوش نا آرامی وبی ثباتی است وخودكامی هابر آن حاكم است ، قالب داستان كوتاه بهتر می تواند رشد كند وكارایی داشته باشد ومناسبت های اجتماعی وسیاسی را درنظر داشته باشد و كمبودها و ناروایی هارابهتر نشان بدهد . ازنظر تاریخی سه دوره مشخص را می توان برای داستان كوتاه نوین فارسی برشمرد : 1- دوره آغازین وتكوینی 2- دوره رشد وتحول 3- دوره ناهمگونی 1- دوره آغازین وتكوینی : از سال ( 1301) با مجموعه داستان های كوتاه « یكی بود یكی نبود » نوشته محمد علی جمال زاده ( 1274-1357) شروع می شود وبا مجموعه های داستان كوتاه صادق هدایت (1281-1330) ادامه می یابد . محمد علی جمال زاده اولین بار خوانندگان ایرانی را با نوعی داستان كوتاه ( نوول ) آشنا كرد وبعضی ازمنتقدان اور ا پدر داستان كوتاه نوین فارسی می دانند . داستان های كوتاه او یاد آور نوول های گی دوموپاسان وبه خصوص اُ. هنری ( نام مستعار ویلیام سیدنی پورتر ) بود كه اغلب بر پایه پیرنگ بنا شده است ودر آن به حال وهوا وخصوصیت های روانشناختی وقایع وشخصیت زیادتوجهی نمی شود . موضوع اغلب داستان های كوتاه جمال زاده ،مثل داستان های نویسندگان مذكور بر محور حادثه ای تمركزمی یابد و گاهی پایانی شگفت انگیز دارد . داستان ها معمولا به علت برجسته شدن حادثه ، رنگ وحال وهوای قصه ها را به خود می گیردچون در آنها نیزحادثه نقش تعیین كننده دارد وتكوین وپرورش شخصیت ها ووضعیت وموقعیت ها چندان مورد اعتنا نیست . داستان های كوتاه مجموعه « یكی بود ؛ یكی نبود » كه الگوی داستان های بعدی جمال زاده قرارمی گیرد اغلب داستان هایی است جذاب وسرگرم كننده ،اما بر خلاف شكل وظاهر خشنود كننده آن ها درباطن از عمق وجامعیت چندانی برخوردار نیست واز آنها می توان به عنوان داستان های حادثه پر دازانه ولطیفه واریاد كرد . ویژگی ممتاز اغلب این داستان ها ، لحن طنز آمیز وهجو كننده آن هاست كه نابسامانی واپس ماندگی جامعه ایرانی را به انتقاد می كشد وخرافات وتعصبات مذهبی واختناق حاكم بر جامعه رابه استهزا می گیرد . جمال زاده اغلب شخصت های داستان های خود را ازمیان توده های مردم عامی وبیسواد كوچه وبازار انتخاب می كند وشیوه نگكار او ساده وگفتاری است وپرازكلمات واصطلاحات وضرب المثل های عامیانه ، پیش از جمال زاده ،نثر آثار ادبی داستانی ف مصنوع وانشاء پردازانه ومنشیانه ومخصوص خواص واقلیت درس خوانده جامعه بود . جمال زاده تحت تاثیر زبان محاوره ای قصه های عامیانه فارسی ، زبان گفتاری و ساده رابرای روایت داستان هایش به كار گرفت واز نثر متكلفانه مصنوع آثارادبی پیش از خود پرهیز كرد . شیوه روایت داستانی او در داستان نویس نوین فارسی تحولی به وجود آورد وداستان نویسان بعد از او اغلب درساده نویسی واستفاده از واژه ها واصطلاحات عامیانه وزبان كوچه وبازار راه او را در پیش گرفتند اما خصلت لطیفه وار وحادثه پردازانه داستان های كوتاه او ، برداستان نویسان بعد از او كمتر اثر گذاشت وپیروان نام آوری نیافت . حال آنكه داستان های كوتاه صادق هدایت برداستان نویسان بعداز خود تاثیر بسیار گذاشت وموجب تحول داستان نویسی درایران شد . از این رو هدایت بنیاد راستین ، وواقعی داستان كوتاه نوین فارسی راگذاشت . داستان های كوتاه هدایت به نسبت از ویژگی های تكنیكی معقولی با توجه به زمان نوشتن آنها برخوردار بود وویژگی های اغلب داستان های كوتاه مدرن غربی را داشت وگذشته ازاین ، درمیان آثار هدایت انواع گوناگون داستان های كوتاه ، از داستان های واقع گرایانه وناتورالیستی ، تا داستان های خیال و وهم ( فانتزی ) رامی توان یافت . تنوع این داستان ها حوزه گسترده ای از داستان نویسی را به وجود آورد وبعد ازهدایت ، داستان نویسان ایرانی با طبایع وجهان بینی های مختلف خود هر كدام به نوعی از آثار او تاثیرگرفتند . این تاثیر پذیری تقریبا درنویسندگان بلافصل اومستقیم بود ودر نویسندگان نسل های بعد غیر مستقیم ونا آگاهانه . البته یاد آوری این نكته ضروری است كه پیشرفت داستان كوتاه نویسی درجهان وابداع وكشف شیوه های تازه روایت داستان كوتاه وترجمه آثار گزیده داستان نویسان خارجی وآشنایی روز افزون داستان نویسان ایرانی با ویژگی های تكنیكی وانواع بدیع ومدرن داستان كوتاه ، ازهمان آغاز درتحول وگسترش داستان كوتاه فارسی بسیار موثر واقع شد ، تا آنجا كه داستان های كوتاهی كه در طی این هفتاد سال واندی نوشته شده ، ازنظرتنوع وساخت و پرداخت كلی اگر با انواع خوب داستان های كوتاه جهان نتواند برابری كند با معیارهای شناخته شده ومقبول داستان كوتاه نویسی دنیاهمخوانی دارد وهنگامی كه به زبان های دیگرترجمه بشود ، می تواند توجه برانگیز وموثر واقع شودواعتباری برای ادبیات داستانی معاصر ایران به دست آورد ؛ ترجمه هایی كه درگذشته وحال ازداستان های كوتاه فارسی به انگلیسی ، فرانسوی ، آلمانی ، ایتالیایی ، روسی و صورت گرفته واستقبالی كه از این داستان ها شده ، صحت این ادعا را ثابت می كند ، حال آنكه در زمینه رمان نویسی چنین پیشرفت وتحولی به چشم نمی خورد . صادق هدایت نخستین نویسنده ای بودكه مدرنیسم را درحیطه ادبیات داستانی در بعضی از آثارش به نمایش گذاشت وشكل های غیر خطی وزمانهای به هم ریخته داستان نویسی مدرن را درچند داستان كوتاه واقع گرایانه ( رئالیستی ) وسوررئالیستی خود به كار برد « سه قطره خون» :« زنده به گور » « بوف كور» و« فردا » هدایت درروزگاری می زیست كه استبداد وخفقان اجتماعی برهمه شوون جامعه حاكم بود . آزادیخواهان ، متواری یادربند وشكنجه بودند وعامه مردم در جهل وفقر غوطه می خوردند ، به همین دلیل بیزاری از زندگی محیط نكبت زده در وجود هدایت ریشه كرده بود واز نظر بینش فلسفی گرفتار نوعی بدبینی شده بود كه از آن به عنوان « یاس فلسفی » یاد می كنند این بینش بدبینانه سایه سنگین خود را براغلب داستان های كوتاه ا و انداخته بود . ( هدایت داستانی به حجم وقالب رمان ندارد وفقط چند داستان بلندیا رمان كوتاه دارد ) تقریبا نیمی از داستان های او بامرگ یاخودكشی شخصیت های داستان ها پایان می گیرد وكمتراز او می توان داستانی سراغ كرد كه بیزاری از زندگی واندوه زدگی واضطراب ودلهره های روانی وفلسفی ، نشانه خود را بر آن نزده باشد . دررمان كوتاه « بوف كور » كه آندره برتون بنیادگذار مكتب سوررئالیسم را به شگفتی واداشته بود این دید گاه فلسفی هدایت بعد سوررئالیستی وتمثیلی ونمادین عمیقی یافته است . این داستان بلند یا رمان كوتاه ، به بسیاری از زبانها ترجمه شده وتاكنون مقالات بسیاری در تحلیل وتفسیر آن نوشته شده است . تاثیر دیدگاه فلسفی هدایت را در نویسندگان بعد از او به وضوح می توان دید ،مثلا درداستانهای كوتاه مجموعه « چمدان » اثر بزرگ علوی ( 1282-1375) خواننده باز باهمان شخصیت های سرخورده وسرگردان وسودایی داستان های هدایت روبروست . اما دستگیری وزندانی شدن علوی وگذراندن چند سالی درزندان ، تحول بینادی واساسی در آثار او به وجود آورد و می توان گفت كه اولین نویسنده ای است كه با نوشتن داستان های كوتاه مجموعه « ورق پاره های زندان » ( 1320) ادبیات زندان را پایه گذاشت به عنوان نمونه ، دو داستان كوتاه « انتظار » و« عفو عمومی » ازمجموعه مذكور را می توان مثال زد كه اوضاع واحوال مصیبت بار وغیرانسانی زندانی های سیاسی و غیر سیاسی ورفتار ظالمانه عامل های حكومت ماموران شكنجه را به خوبی نشان می دهد این مجموعه سر آغازی است برای « ادبیات زندان » كه دردوره های بعد جای ویژه ای درمیان داستان های كوتاه وبلند نویسندگان ایرانی برای خود بازمی كند وداستان های بسیاری به این زمینه اختصا می یابد . داستان های كوتاه بعدی علوی اغلب خصوصیتی مبارزه جویانه و پرخاشگرانه دارد ف مثل داستان های « گیله مرد » و « نامه ها » دراین داستان ها علوی به نوعی خود را در برابر جامعه ومردمان زیر فشار آن متعهد می داند و از این نظر داستان های كوتاه او مثل رمان ها یش اغلب از نوع داستان های كوتاه سیاسی است وجهت گیرانه درونمایه وموضوع داستان ها غالبا به زمینه وسمت وسوی خاصی رهبری می شود وشخصیت ها دارای هدف وتفكر مشخصی هستند كه آنها رافعال وتسلیم ناپذیر ومبارزه جو می كند . اگرهدایت درداستان هایش به ناراحتی های روانی ودلهره های ناشناخته شخصیت های داستان هایش توجه عمیقی دارد ، درداستان های كوتاه وبلند علوی خواننده اغلب با شخصیت هایی روبروست كه علیه ستم وبیدادگری اجتماعی سربلند می كنند ودربرابر بی عدالتی هاوناسازگاری ها ازخود واكنش نشان می دهند ، گرچه این مبارزه جویی شخصیت ها ، خصوصیتی رمانتیك دارد ، اماهمین خصوصیت داستان های كوتاه كمال یافته علوی رابه طوركلی ازداستان های نویسندگان دیگر متمایز می كند وبه داستان های كوتاه فارسی تنوع وتحركی می بخشد وبر بعضی ازنویسندگان بعد از اومثل فریدون تنكابنی ( 1315)محمود دولت آبادی وصمد بهر نگی تاثیر می گذارد . گذشته از این ، تمایز عمده ای كه بزرگ علوی از صادق هدایت وبعضی از داستان نویسان بعد از خود ، یعنی جلال آل احمد وغلامحسین ساعدی و ;. دارد ، تمایل عمیق او به مسائل غنایی وعاشقانه است علوی درشناخت روحیات زنان وباز آفرینی آنها چیره دست است البته درتجزیه وتحلیل روانی وخلقی زنان مثل اغلب نویسندگان همزمان خویش گوشه چشمی به نظریات فروید دارد . زن درداستان های او چهره بی هاله ای دارد وبُعدهای شخصیتی اودرداستان های گوناگون به تصویر كشیده می شود وصحنه های عاشقانه وعشق ورزی وكام دهی وكام خواهی ها ، دلچسب وعادی وطبیعی است ، حال آنكه در آثار داستان نویسانی چون هدایت ، چوبك ، آل احمد این صحنه ها ورویایی وسودایی یا ناتورالیستی نشان داده شده ؛ درآثار داستان نویسان سانتی مانتال ورمانتیكی چون محمد حجازی ( 1279-1352) وعلی دشتی ( 1272-1360) تصویر زن اغلب یك بعدی است وبیشتر لوندی وبی وفایی وهوسرانی وریاكاری او به نمایش گذاشته می شود . بعد از جنگ جهانی دوم وآزادی نسبی كوتاه مدت ،افق های تازه ای در زمینه داستان نویسی پدید آمد وداستان نویسانی چون صادق چوبك وابراهیم گلستان تحت تاثیر نویسندگان امریكایی مثل « ارنست همینگوی » « جان استاین بك » و « ویلیام فاكنر » داستان های كوتاه وبلندی نوشتند كه هم ازنظر اسلوب نگارش وهم از نظر تنوع موضوع ها وویژگی های فنی وتكنیكی ، داستان كوتاه فارسی را گامی به پیش برد . +پیش ازشهریور 1320 غیر از سانسور فكری وعقیدتی ، كلمات وعبارات نیز به بهانه های طرفداری از اخلاق وعفت عمومی ومصالح ملی و اجتماعی سانسور می شد . صحنه های شورانگیز عاشقانه وعشق ورزی ها باید حذف می شد یا كاملا پوشیده وبه اشاره ودر پرده به میان می آمد ونویسنده باید دربیان گفت وگوهای شخصیت های داستان كمال مراعات اخلاق را بكند واز آوردن كلمات واصطلاحات رایج زشت وناسزا خود داری كند ؛ خلاصه فضای قلابی اخلاقی ونزاكت های ابلهانه قالبی ودستوری هم بر محتوای داستان ها وهم برزبان ارائه آنها حاكم بود . صادق چوبك ( 1295- 1376) در دواثر موفق نخستین خود ، یعنی مجموعه داستان های كوتاه « خیمه شب بازی » و « انتری كه لوطیش مرده بود» این ضابطه رابهم زد وبا تاثیر پذیری از خصوصیت های آثار داستان نویسانی مثل « فاكنر » ، « ارسكین كالدول » ، « استاین بك » و « همینگوی » داستان های كوتاهی نوشت كه صحنه ها موقعیت های آن چنانی راصریح وبی پرده به تصویر كشید . درداستان های كوتاه اومثل « زیر چراغ قرمز » ، « پیراهن زرشكی » و « چرا دریا طوفانی شده بود » ملاحظات قراردادی واخلاقی صحنه ها وكلمات داستان های نویسندگان پیش از اوبرداشته می شود وپرده ا زروی زشتی ها وپلیدی ها كنار می رود وصحنه های ناخوشایند عادی شده پیش چشم گذاشته می شود وزندگی حیوانی ونیازهای غریزی شخصیت ها نشان داده می شود . خواننده با چندش ، چركی وكثافت درون وبیرون شخصیت ها را می بیند وبا منظره ها وحادثه های ی روبه رو م شود كه بارها با آن سروكار داشته وراحت ازكنار آنها گذشته است ونا دلبخواه چركی وبویناكی آنها را دوباره كشف می كند . به همین دلیل داستان های چوبك خوشایند بسیاری از خوانندگان نیست ، حتی عده ای راعلیه او برمی انگیزد وچماق تكفیر راعلیه او بلند می كند ، به خصوص كه چوبك مثل اغلب ناتورالیست ها درارائه زشتی ها وناپاكی هابه اغراق می افتد واز زیبایی ها ولطافت ها وپاكیزگی های زندگی غافل می ماند. زبان داستان های چوبك ، خشن وصریح وگفت وگوها با املای شكسته وهمراه با ضرب المثل هاواصطلاحات بومی ومحلی وحرفه ای شخصیت های داستان هاست وچوبك لغات وخصوصیت نحوی ودستوری لهجه اهالی جنوب ایران ( بوشهر ) را در بعضی ازآثارش به كار می گیرد . داستان های كوتاه چوبك ، آینه تمام نمای جامعه ای عقب مانده وگندیده است با آدم های توسری خورده وذلیل ودرمانده وساقط وبیچاره ای كه غرق در ابتدایی ترین نیازهای جسمی وروانی خویشند وگرفتار سرنوشتی محتوم و تغییر ناپذیر ؛ شخصیت هایی چون رانندگان بیابانی ، لوطی عنتری ها ، كفتربازها ، مرده شورها ، بافشه های لاشی وپااندازهای مفنگی وشیره ای كه در آثار نویسندگان پیش ازچوبك با چنین خصوصیت وكیفیتی كمتر ظاهر شده بودند . توجه وعلاقه به نثر پردازی اسلوب نگارش داستان ، یكی از ویژگی های داستان نویسان بعد ازشهریور 1320 است چوبك و آل احمد نثر خود رابه زبان گفتاری ومحاوره ای كوچه وبازار نزدیك كردندوابراهیم گلستان و.م ا. به آذین به نثر ادبی و آهنگین وشعر گونه روی آوردند . ابراهیم گلستان ( 1301 ) وجوه مختلف نثر را درداستان های كوتاه خود آزموده است وتنها در دو مجموعه داستان های كوتاه متاخر خود ، یعنی « جوی ودیوار وتشنه » و« مد ومه » موفق شده است زبان داستانی خاص خود را بیافریند در داستان های كوتاه این دو مجموعه زبان شاعرانه ای به كار گرفته است كه درمیان داستان نویسان پیش از او سابقه ندارد . سبك نگارش او متمایل به نثر ادبی است كه در آن به موسیقی كلام وضوابط شعری توجه بسیار شده . درداستان های كوتاه م.ا. به آذین نیزهمین توجه به نثر ادبی ونوشتاری دیده می شود ، اما آنچه نثر گلستان رااز به آذین وخیل نویسندگانی كه از او تقلید می كنند . متمایز می كند ، خصوصیت مدرنیستی زبان گلستان است . گلستان بابهره گیری ازنثر فنی فنون فارسی كلاسیك وباشناخت از نحوه كاربرد خصوصیتهای نثر مدرنیست ها ، به خصوص گرترود استاین ، خانم نویسنده امریكایی ، اسلوب نگارش مختصر به فرد خود را به وجود آورد كه هنوز هم درمیان نویسندگان جوان طرفداران بسیار دارد . همین خصوصیت مدرنیستی برساختار معنای داستان های كوتاه اونیز حاكم است ، دراغلب داستان های كوتاه او ، شكل خطی وسنتی روایت داستان كنار گذاشته میشود وزمان می شكند ووقایع ازطریق تداعی های آزاد روایت می شود . گلستان برخلاف اغلب داستان نویسان ایرانی به داستان های دلسوزانه و ترحمی توجهی ندارد وبه واقعیت های تلخ اجتماعی وزندگی مردم فقر زده وستمدیده بی اعتنا است و درداستان های كوتاهش ( گلستان فقط یك رمان به نام « اسرار گنج دره جنی » دارد اغلب به عواطف شخصی وتفریحات زندگی روشنفكری وكشمكش ها وملال های روحی ودرونی فردگرایانه اش می پردازد . داستان های او اغلب به قطعه های خوش ساخت وتزئینی محفلی شباهت پیدا می كند كه ممكن است ذوق بعضی از روشنكفران را ارضا كنداما كشش ولطفی برای عامه خوانندگان ندارد، خصوصیت مدرنیستی وشیوه نگارش اوبر نویسندگان بعد ازخودش به خصوص برداستان نویسانی چون بهمن فرسی ( 1312) وهوشنگ گلشیری تاثیر گذاشته است . ویژگی ممتاز داستان های كوتاه آل احمد ( 1302-1348) زبان آنهاست آل احمد با بهره گرفتن ازنثر مرسل متون ادبی قرون وپنج وشش كلاسیك فارسی مثل « تاریخ بیهقی» و « اسرار التوحید » وزبان محاوره ای مردم كوچه وبازار تهران ، سبك خاص خود رابه وجود آورد . این سبك بسیاری ازاختصاصات ساختی و بنیادی زبان گفت وگورا دارد آنچه زبان آل احمد را از زبان نویسندگان پیش وبعد از خود متمایز می كند ، بالا بودن بسامد عناصر زبان گفتاری اوست كه او را به عنوان نویسنده ای صاحب سبك در میان نویسندگان دیگرایرانی معرفی می كند . اسلوب نگارش او ، تاثیر عمیقی برنثر اغلب نویسندگان همزمانش گذاشت . جلال آل احمد سردسته گروهی ازداستان نویسانی است كه دردوره بعد ( دوره رشد وگسترش ) علمدار جریان های ادبی – سیاسی شدند . این نویسندگان از جریان های روشنفكری پنجان وشصت میلادی تاثیر پذیرفته بودندكه نویسندگانی چون ژان پل سارتر آلبركامو وسیمون دوبوار در رأس آن قرار داشتند . آل احمد این جریان روشنفكری راباتوجه به گرایش عصر ، وسیله پیشبرد عقاید وذهنیت سنتی ومذهبی خاص خود كردوجریان های مخالف حكومت وقت را درجهت خاصی پیش برد . از این نویسندگان می توان به عنوان نویسندگان « تزدار » نام برد، نویسندگانی كه داستان های رسالتی می نوشتند وعقاد وتمایلات خود را ترویج می كردند . از معروف ترین این داستان نویسان ، گذشته از آل احمد ، م .ا . به آذین ، فریدون تنكابنی ( 1315) وصمد بهرنگی ( 1318-1347) وعلی اشرف درویشیان ( 1320) هستند . درداستان های این دسته از نویسندگان ظرافت های ساختاری وخصوصیت های تكنیكی فدای « تز » ومحتوای داستان ها می شود . البته این داستان نویسان هركدام « تز» های متفاوت خود را درداستان های خود ارائه می دهند ، اما آثار آنها ازنظر انتقاد تند اجتماعی وتوجه افراط آمیز به معناومحتوا وسهل انگاری زیانمند نسبت به اصول وجنبه های فنی وهنری داستان نویسی ، با هم مشابه اند . خصوصیت های عمده این داستان ها را می توان چنین خلاصه كرد : روایت داستان ها بی هیچ ابهام وپیچیدگی تامرز وقایع نگاری وتقلید و كپی برداری ازوقایع پیش می رود واغلب بانثری سهل انگارانه وسطحی و خام ارائه می شود ( البته نثر آل احمد وبه آذین از این قاعده مستثنی است ) . و خصوصیت های اجتماعی و سیاسی وایدئولوژیكی داستان ها برجنبه های هنری آن ها می چربد وداستان ها اغلب دارای پیام وجهت گیرانه است . داستان های كوتاه آل احمد بیشتر بیانگر افكاروعقاید وتمایلات سنت گرای اوست . نویسنده ، رهایی ورستگاری انسان را در بازگسشت به تعلقات سنتی و آداب ورسوم قومی ومحلی وروی گردانیدن از زندگی ماشینی ومصرفی وتجدد گرایی غربی می بیند وداستان های خود را در خدمت گرایش های مذهبی ومكتبی وضد مدرن خود می گذراند وبه عنوان حربه ای علیه مدرنیته به كار می برد. شخصیت نویسنده به عنوان مصلح اجتماعی وعقل كل دراستان هاظاهر می شود وبرای ناروایی ها وناهنجاری های اجتماعی پیشنهادهای اصلاحی خودرا عرضه می كند .آثار م . الف به آذین ( محمود اعتماد زاده 1293) نیز از نوع داستان های رسالتی است كه عقاید چپ گرایانه نویسنده رابانثری باستان گرایانه ، سلیس وروان و انشاء پردازانه ارائه می دهد . به آذین درداستان های كوتاه متاخر خودبه نوعی ازداستانهای تمثیلی ونمادین برای القای افكار خود روی می آورد وقصه های قدیمی را با پیامی تازه باز آفرینی می كند پیش از او هدایت وچوبك به تفنن دراین زمینه داستان هایی نوشته بودند ( مثل « آب زندگی » ازهدایت و« اسائه ادب » ازچوبك ) اما به آذین این قالب راشگرد اغلب داستان های كوتاه « مهره مار » داستان های كوتاه تمثیلی ونمادین تازه ای ارائه می دهد كه ذهنیت معترض نویسنده رانسبت به اوضاع واحوال زمان خود با بهره گیری ازتمثیل ونمادها نشان می دهد .ازنویسندگان معروف دیگراین دوره سیمین دانشوراست كه نخستین نویسنده زنی است كه درادبیات مدرن فارسی اعتبار بسیار یافته است وشهرت او بیشتر مرهون رمان معروفش « سووشون » است داستان های كوتاه او كه اغلب به مظلومیت ومحرومیت های زندگی زنان اختصاص یافته ، از اعتبار وقدرت این رمان او برخوردار نیست . نویسنده نظرگاه زنانه اش را در اغلب داستان هایش به نمایش گذاشته است . مجموعه داستان های « شهری چون بهشت » ، « به كی سلام كنم ؟ » و « از پرندگان مهاجر بپرس » ازتنوع وگوناگونی موضوع وشخصیت ها برخوردار است اما این تنوع با پرورش وتكوین كافی داستان ها همراه نیست داستان هابیشتر شرح وقایع است تابیانگر خصوصیت روانشاختی شخصیت ها ، ازاین رو خواننده كمتربا شخصیت ها ارتباط عاطفی برقرار می كندو آنها راتنها از دور می شناسد . از دانشور رمان « جزیره سرگردانی »نیز بعدازانقلاب منتشر شده است. 2- دوره رشد وگسترش : داستان كوتاه فارسی ایرانی بعدازكودتای 28 مرداد 1332 آغاز می شود آزادی نسبی بعد از شهریور 1320 وفور روزنامه هاومجله ها وتبادل آراء عقاید وترجمه آثار نویسندگان بزرگ جهان به خصوص آثار داستان نویسان امریكایی وروسی ، داستان كوتاه فار سی رامتحول كرد . این تحول چهره واقعی خود را بعد از كودتای سی ودو نشان داد . پیش از كودتا ، دانه های تحول درباغچه كوچك ادبیات داستانی فارسی ریخته شده بود وسرمای زودرس بعد ازكودتا واختناق اجتماعی بعد از آن ، نتوانست جلورشد وباروری آن را بگیرد ،اگر چه اثر شوم خود را بر داستان های تنی چند از داستان نویسان این دوره گذاشت . بعضی از داستان نویسان دوره قبل مثل آل احمد وگلستان وبه آذین وبه خصوص دانشور بهترین آثار شان را دراین دوره آفریدند وبعضی از خوش قریحه ترین ومعروف ترین داستان نویسان ایرانی كه به نسل دوم معروف شده اند ، دراین دوره ظاهر شدند حتی نویسندگانی چون محمود دولت آبادی واسماعیل فصیح ومحمود كیانوش واصفر الهی كه دردوره بعد ( دوره ناهمگونی ) آثار معتبر خود را به وجود آوردند ، دراین دوره رشد وتعالی یافته بودند . این داستان نویسان جوان از اواخر دهه سی به بعد شروع به ا نتشار داستان های كوتاه خود درمجلات كردند وبعد ناشری حداكثر درهزار نسخه آن ها را منتشر كرد یا به هزینه شخصی نویسندگانش مجموعه داستانهای كوتاه آنان انتشار یافتند . بعضی ازمنتقدان وصاحب نظران داستان نویسی ( محمد علی سپانلو دركتاب « نویسندگان پیشرو » از این دوره كه با انقلاب 1357 با فراز ونشیب هایی ادامه یافت ، به عنوان دوران شكوفایی ادبیات داستانی فارسی یاد كرده اند . در آثار داستان نویسان این دوره نیز داستان كوتاه همچنان در راس قرار دارد ، به استثنای تقی مدرسی كه رمان كوتاه « یكلیا وتنهایی او »وعلی محمد افغانی كه رمان « شوهر آهو خانم » اولین اثر داستانی نویسندگانش است ، تقریبا همه داستان نویسان این دوره با داستان كوتاه شروع كردند وبعداً رمان هم نوشتند . اغلب این داستان های كوتاه ضد قهرمان پروری و شخصیت پرستی است ومستقیم یا غیر مستقیم از نابسامانی های اجتماعی وبیدادگری های نظام خودكامه وقت انتقاد می كند واز دردمندی وفقر وجهل فراگیر ، تصویرهای تكان دهنده ای ارائه می دهد . اختناق وسركوبی نیروهای مترقی سایه سنگین خود را بر آثار چندتن از نویسندگان جوان این دوره انداخته است ودرآثار این نویسندگان تصویرهای تیره ای از جامعه وعدم امنیت ودلهره های فردی وگروهی مردم نشان داده می شود . خصوصیت های عمده ای كه داستان های كوتاه این دوره را از دوره قبل متمایز می كند عبارت است از : یك ،موضوع های روانشاختی ؛ دو ، خاطره های دوران كودكی وجوانی ، سه موضوع های بومی وروستایی و ناحیه ای ، چهار توجه به نماد وتمثیل واسطوره های ملی ومذهبی . یك ، از معروف ترین داستان نویسانی كه در داستان های كوتاه وبلند خودبه موضوع های روانشاختی روی آورده اند ، غلامحسین ساعدی ، بهرام صادقی ، تقی مدرسی ، گلی ترقی وهوشنگ گلشیری واصغر الهی هستند . در داستان های كوتاه وبلند غلامحسین ساعدی ( 1313 – 1364) فضای تیره اجتماعی ومردمان وحشت زده ودرمانده وا زخود بیگانه ، انعكاس اغراق آمیزی پیدا می كنند وداستان ها اغلب خصوصیت واقع گرایانه خود را از دست می دهند وگاه ویژگی داستان های خیال وهم رابه خود می گیرند وگاه داستان هااز نوعی است كه تزوتان تئودور،نظریه پرداز فرانسوی از آنها با عنوان داستان های وهمناك یاد می كند ، داستان هایی كه متفاوت ازداستان های خیال وهم هستند وبرخلاف آنها برای حوادث غیر عادی تمثیلی ونمادین ، توجیه روانشاختی داده می شود .وحشت ها والتهابات ودلهره های روانی و عاطفی شخصیت ها برجسته می شود . در این داستان ها ، بهره گیری ازموضوع هایی كه جنبه عام ندارد ، به افراط می كشد ، به طوری كه داستان ها اغلب از واقعیت های زندگی عادی وروزمره وحقایق ملموس فاصله می گیرد وبه دلیل خصوصیت های بارزور وانشناختی آنها با داستان های كوتاه وبلند خیال وهم نیز تفاوت دارند . استفاده از نماد وتمثیل درداستان ها ف بعضی ها را به اشتباه انداخته است وخصوصیت داستان های واقع گرایی جادویی ( رئالیسم جادویی ) را برای آن ها قائل شده اند كه ازعدم شناخت آنها از داستان سرچشمه می گیرد . موضوع های مرضی وارواح بیمار وشخصیت ها وآدم های غیر عادی و عجیب وغریب ، درونمایه بیشتر داستان های كوتاه ساعدی راشكل می دهد ودرونمایه « نزول بلا ومصیبت بر مردی درمانده وخرافه برده » الگوی بسیاری ا زداستان های اوقرار می گیرد . ادامه خواندن مقاله در مورد داستان كوتاه درادبيات نوين ايران

نوشته مقاله در مورد داستان كوتاه درادبيات نوين ايران اولین بار در دانلود رایگان پدیدار شد.