Quantcast
Channel: دانلود فایل رایگان
Viewing all articles
Browse latest Browse all 46175

مقاله در مورد آب اَنبار

$
0
0
 nx دارای 19 صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است فایل ورد nx  کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه  و مراکز دولتی می باشد. این پروژه توسط مرکز nx2 آماده و تنظیم شده است توجه : در صورت  مشاهده  بهم ريختگي احتمالي در متون زير ،دليل ان کپي کردن اين مطالب از داخل فایل ورد مي باشد و در فايل اصلي nx،به هيچ وجه بهم ريختگي وجود ندارد بخشی از متن nx : آب اَنبار آب اَنبار، یا انبار، حوض انبار، حوض، سردابه، بركه، مَصْنَع، مَصْنَعه، منبع و گاه آبدان، آبگیر، تالاب و بَرخ، نوعی مخزن آب سرپوشیده و آب‌بندی شده و غالباً ساخته شده در پایین‌تر از سطح زمین كه به منظور ذخیره آب آشامیدنی برای ایام كم‌آبی یا پایداری در برابر دشمن در هنگام محاصره شدن و گاه استفاده از آب خنك در تابستان، در شهرها، روستاها، دژها، مسیر راههای كاروان‌رو (در رباطها و كاروانسراها) و در دل كوهها ساخته شده است. این نوع مخازن آب در بیشتر نقاط سرزمین ایران «آب انبار» (دانشنامه ایران و اسلام؛ گلزاری، 53؛ افسر، 219؛ افشار، 1/74، 100، 2/86، 665 + ـ669؛ مخلصی، 215، 217، 218؛ آیت الله زاده شیرازی، 30ـ36) و در برخی نقاط چون بیرجند «انبار» (ستوده، مقاله منتشر نشده)، حوض (ابن بلخی، 156؛ شكورزاده، 643؛ افشار، 1/74؛ مخلصی، 213،‌قس: ناصرخسرو، 65، 122)، بركه (ستوده همان؛ نراقی، 158، 303، 304؛ افشار، 1/104، 222، 2/652، 655)، منبع (نراقی، 307) و در دیگر شهرهای ایران با نامهایی چون مُرغِیْ و مُرغِك (در ساوه) وهَوْد، احتمالاً صورتی دیگر از حوض (در خندق و بیابانك) خوانده می‌شود. هلد با استناد به لسترنج نوشته است: «در منابع قدیم اسلامی به زبان عربی ظاهراً واژه‌های اصطخر یا بركه برای منبع یا مخزن سرپوشیده آب به كار رفته است» (ایرانیكا). چنین سخنی نه در كتاب لسترنج دیده شد و نه در ارجاعات او، و مأخذی دیگر نیز كه واژه اصطخر را برای مخزن سرپوشیده آب (آب انبار) به كار برده باشد به دست نیامد. اما واژه بركه، چنانكه دیده شد، در منابع فارسی متأخرتر اسلامی دقیقاً به این معنی (آب انبار) بسیار به كار برده شده است. در دیگر سرزمینهای اسلامی نیز به وجود این نوع مخازن با نامهای مَصْنَع (در مصر)، سردابه (در تركمنستان)، خَزّان (در فلسطین)، حوض (در هرات) اشاره شده است (ناصرخسرو، 50، ایرانیكا؛ الموسوعه الفلسطینیه، 2/341؛ مایل هروی، 37). تاریخچه: انبارهای ذخیره آب در آغاز گودالهایی بود كه خودبه خود از آب باران و سیلابها پر می‌شد. به تدریج بشر خود به انبار كردن آب در این گودالها پرداخت و سرانجام به ایجاد انبارهای آب در جاهای مورد نیاز خویش دست یازید. با پیشرفت تمدن روشهای ذخیره آب نیز تكامل یافت. در تمدنهای ایران، مصر و بین‌النهرین آب را در آب‌انبارهای سرپوشیده غیرقابل نفوذی كه از تبخیر شدن آب و آلودگی آن جلوگیری می‌كرد ذخیره می‌كردند. در كشورهای یونان و روم نیز از این شیوه برای ذخیره آب استفاده می‌شد (فرشاد، 217ـ 218) و تاریخ ایجاد برخی آب‌انبارها در فلسطین به دوران نَبَطیان باز می‌گردد (الموسوعه الفلسطینیه، 2/341). در ایران از روزگاران كهن به علت كمبود آب در بخش عمده‌ای از این سرزمین، ارزش و اعتباری بسیار برای اب قائل بودند و ستایشگاههای بزرگی برای نیایش ایزد نگهبان آب، اَناهیتا (ناهید)، برپا داشته بودند (ورجاوند، 3) و آب انبار یكی از ساختمانهایی بود كه از زمانهای بسیار دور برای تأمین و نگهداری آب به ویژه در مناطقی كه به آب دائمی (چشمه و قنات) یا فصلی (باران) متكی بود ابداع شد و توسعه یافت.یكی از كهن‌ترین نمونه‌های آب انبار در ایران در كنار محوطه چُغازَنبیل، مربوط به هزاره 2ق‌م و دوران شكوفایی تمدن ایلام، به دست آمده است (همو، 2)، ولی این اندازه اطلاعات و مدارك برای بررسی دقیق مصالح، ابزارها، سبك و روشهای معماری آب‌انبارها در این روزگاران كافی نیست؛ با این حال با اتكاء بر این آثار و رواج احداث قنوات، سدها و بندها در دوره اشكانیان و ساسانیان كه می‌تواند بیانگر پیشرفت عمده‌ای در تكنیكهای ساختمانی باشد (ایرانیكا) و با عنایت به این نكته كه معماری این نوع ساختمان جدا از اصول و روشهای ساختمانی دیگر بناها نبوده است، همچنین با توجه به این نكته مهم كه عناصر و اصول به كار گرفته شده در معماری روزگاران نزدیك به عصر ما، حتی در عصر ما، میراثی از سنتهای كهن معماری این سرزمین است (ویلبر، ص «ژ») می‌توان با احتیاط حدسهایی زد: مثلاً در این دوران ایجاد گنبد بر روی مقاطع مربع در اندازه‌های نسبتاً كوچك مقدور بوده است. از این روی می‌توان تصور كرد كه آب‌انبار در این روزگار با مخازن مكعب شكل و پوششهایی به صورت طاقهای چهارترك ساخته می‌شده است. همچنین با آگاهی از تكنیك ساختن گنبدها روی تُرُنبه‌های ساده (گوشوار) ساختن مخازنی با مقاطع شش و هشت ضلعی ممكن بوده است؛ اما از آنجا كه ایجاد گوشه‌های متع66 در طرح مخازن باعث بروز مشكلاتی از جمله در آب‌بندی و بالارفتن هزینه اجرا می‌شده احتمالاً از این نوع طرحها كمتر استفاده شده است. ماكسیم سیرو احتمال می‌دهد كه آب‌انبارهای استوانه‌ای و ستون‌دار از نواحی مجاور مدیترانه از طریق اسیران جنگی كه در زمان ساسانیان به دست پادشاهان ایران اسیر می‌گردیدند اقتباس شده باشد (ص 234). در دوران حكومت اسلامی تأكید بر مسائل مربوط به بهداشت و طهارت باعث گردید كه ساختن مخازن آب (حوض، آب انبار، خزینه حمامها) به عنوان یك عنصر اساسی در زندگی مسلمانان در مساجد یا در كنار و نزدیك آنها بیش از پیش متداول گردد و با تكامل و توسعه كشاورزی و تجارت در این دوران ساختن آب انبارها در روستاها و در مسیر جاده‌های كاروان‌رو گسترش یابد. همزمان با توسعه اسلام در كشورهای مختلف و گسترش مبادلات فرهنگی به بركت دین و حكومت مركزی واحد، فنون ساختمانی تكامل بسیار یافت. ساختن مخازن استوانه‌ای شكل در این دوران به علت پایین بودن نسبی هزینه ساختمان و مقاومت بیشتر بدنه آن در مقابل فشار آب در ایران رایج شد. شاید تكنیك ساختن گنبدهای دورچین به صورت كروی یا مخروطی نیز از همین دوران و به همین علت در معماری ایران ظاهر شده باشد. در این دوران با پدید آمدن شهرها و محله‌های جدید آب‌انبارها به‌سان عناصر مركزیت دهنده در كنار مساجد، مدارس، بازارها و كاخهای دولتی قرار گرفت. نكته دیگری كه از نظر تحول طرحهای معماری آب‌انبارها قابل ذكر است ساختن مخازن ستون‌دار به شیوه مغرب زمین برای بالا بردن ظرفیت نگهداری آب در آنها بوده است. پیدایش این فنون در معماری ایران نیز به دلیل نیاز به ایجاد فضاهای وسیع برای اجتماع مردم در یك محل برای عبادت بوده است. ساختن آب انبارهای ستون‌دار امكان می‌داد كه از طاقهای كوتاه برای پوشش مخازن استفاده شود و در نتیجه سقف مخزن همكف زمین قرار گیرد و ایجاد بنای دیگری بر روی آن ممكن گردد. در این دوران به تدریج آب‌انبارها به صورت جزئی از یك مجموعه معماری به هم‌پیوسته در آمد و معمولاً در كنار و همراه با مساجد و مدارس ساخته می‌شد.نقش حیاتی آب‌انبارها در بافت شهرها، به ویژه در شهرهای حاشیه كویر و منطقه‌های كم‌آب ایران، و تكامل طرح و شیوه ساختمان و بُعد هنری و تزییناتی آنها (به ویژه در سردرها و كتیبه‌های الحاقی بدانها) در دوران اسلامی چنان چشمگیر است كه می‌توان برخی از نمونه‌های این پدیده معماری را از لحاظ ارزشهای هنری، فرهنگی، فنی و تاریخی همسنگ برخی مساجد بزرگ، كوشكها، مقابر و دیگر آثار هنر معماری ایران اسلامی معرفی كرد و در بسیاری جایها بزرگ‌ترین و چشمگیرترین واحد معماری به شمار آورد، زیرا دیگر بناهای همگانی این نقاط در برابر آنها نمودی ندارد (ورجاوند، 2، 3).یكی از كهن‌ترین نمونه‌های آب‌انبارهای طاقدار «حوض عضدی» است كه به فرمان عضدالدوله دیلمی (332ـ379ق/944ـ989م) در اصطخر فارس ساخته شد. به گفته ابن بلخی: «عضدالدوله به ریختگری روی آن دره برآورد مانند سدی عظیم و اندرون آن به صهروج [ساروج] و موم و روغن و; و بعد ماكی كرباس و قیر چند لابرلا در آن گرفتند و اِحكامی كردند كی از آن معظم‌تر نباشد; عمق آن هفده پایه است كی چون یك سال هزار مرد از آن آب خورند یك 1ایه كم شود و در میان حوض بیست ستون كرده‌اند از سنگ و صهروج و بر سر آن، سقف حوض پوشیده» (ص 156). همو به «دیگر حوضهای اب و مصنعها» در اصطخر اشاره كرده است (همانجا؛ مستوفی، 132). از این تاری خ تا دوره صفویان (907ـ 1135ق/1501ـ1723) و پس از آنكه ساختن آب انبار به عنوان كاری پسندیده توسط شاهان و فرمانروایان و نیكوكاران متداول می‌گردد به نمونه‌هایی چند از آب‌انبارها كه تاریخ بنای آنها مشخص است برمی‌خوریم: 1 در شهر مَرو در نزدیك مقبره محمد بن زید، آب‌انباری مربوط به سده‌های 5 و 6ق/11 و 12م كشف شده است كه مخزنی استوانه‌ای به قطر 1/6 متر دارد و ظاهراً با دو منفذ پنجره مانند تهویه می‌شده است. پوشش آن به جای نمانده یا شاید اصلاً پوششی نداشته است؛ 2 آب‌انبار نزدیك رباط تحملج با گنبدی به قطر 17 متر و ارتفاع 8 متر و گنجایش 000،150 لیتر [؟] كه از مقایسه آجرهای آن می‌توان آن را متعلق به همین سده‌ها دانست (ایرانیكا، به نقل از پوگاچنكُوا، 244، 394)؛ 3 مصنعه‌ای در یزد كه در زمان شاه شجاع (765ـ786ق/1364ـ1384م) همچنان آباد و مورد استفاده اهالی و كاروانیان بوده است (كاتب، ‌47)؛ 4 حوض زَمْزَم در گازرگاه هرات كه ظاهراً به فرمان شاهرخ پسر تیمور (807 ـ850ق/1404ـ1446م) ساخته شده (مایل هروی، 37، 41)؛ 5 تاریخ جدید یزد از آب‌انباری با تاریخ 845ق/1441م و آب‌انباری دیگر با تاریخ 854ق/1450م ذكری به میان آورده است (كاتب، 107، ‌157)؛ 6 آب‌انبار جنك در پشت مسجد جامع یزد متعلق به 878ق/1473م (افشار، 2/654).به استثنای چند نمونه قدیمی دیگر، بیشتر آب‌انبارهای موجود در ایران مربوط به سده‌های 10 و 11ق/16 و 17م و سده‌های بعدتر است (نك‍ : یادگارهای یزد؛ آثار تاریخی سمنان؛ آثار تاریخی شهرستانهای كاشان و نطنز؛ كرمانشاهان ـ كردستان). در میان این آب‌انبارها برخی از ارزش والای معماری و هنری خاصی برخوردارند، مانند آب‌انبار حاج كاظم در محله مغلاوك قزوین با گنجایش 000،864،3 لیتر آب، 40 پله، 2 هواكش، سردری زیبا با قوس جناغی بلند، طاقنماهای متعدد و تزیینات كاشی با طرحهای هندسی و خط بنایی (مَعْقِلی) و دیگر ویژگیهای هنری (ورجاوند، 4). اخیراً برای حفظ و نیز به نمایش نهادن این نوع آب‌انبارها در داخل شهرها، از آنها به عنوان سالن غذاخوری (آب‌انبار سیداسماعیل در تهران)، چایخانه، تئاتر و موزه (تعدادی از آب‌انبارهای بندرعباس) استفاده می‌شود.انواع: آب‌انبارها را می‌توان براساس شكل و طرز ساختمان مخازن و نوع پوشش آنها، عناصر به كار گرفته شده برای تهویه و تبرید آب، نوع دسترسی به مخازن و فضاهای ارتباط دهنده، نحوه آبرسانی به مخازن و همچنین از نظر تزیینات به كار رفته در آنها از یكدیگر متمایز ساخت. از این گذشته آب‌انبارها برحسب خصوصیات منطقه‌ای و سلیقه سازندگان محلی سبكهای مشخصی دارند كه می‌توان آنها را از نظر گونه‌شناسی و سبك‌شناسی نیز بررسی كرد. آب‌انبارهای خصوصی: آب‌انبارهای خصوصی (در خانه‌های شهری یا روستایی) عموماً در زیر ساختمان یا در زیر سطح حیاط ساخته می‌شوند. مخازن این آب‌انبارها معمولاً مكعب یا مكعب مستطیل‌اند و سقفی مسطح یا گهواره‌ای دارند. در این نوع آب‌انبارها اگر مخزن در زیر حیاط خانه ساخته شده باشد برداشت آب از آنها با دلو و از راه دریچه‌ای كه در سقف یا نزدیك به سقف تعبیه گردیده یا به وسیله تلمبه دستی انجام می‌گیرد؛ اما چنانچه مخزن در زیر قسمت مسكونی ساخته شده باشد، معمولاً دسترسی به آب از طریق «پاشیر» صورت می‌پذیرد. پاشیر اطاقكی است كوچك كه تقریباً هم سطح با كف مخزن آب ساخته شده با شیری معمولاً برنجی برای استفاده از آب و گودالی كوچك (چاله‌ای) در زیر شیر كه فاضلاب را به چاه یا چاهكی منتقل می‌سازد و پلكانی كه حیاط را به فضای پاشیر مرتبط می‌كند. این مخازن عموماً یك هواكش یا بادگیر برای تهویه دارند كه تا بام خانه امتداد می‌یابد. گنجایش برخی از این آب‌انبارها برای تأمین آب مصرفی سه یا چهار سال یك خانه كافی است (سیرو، 224). آب‌انبارهای عمومی: آب‌انبارهای عمومی در بیشتر جاها بناهای چشمدیر و بزرگی‌اند و سازندگان آنها پادشاهان، حكام، والیان یا مردان نیكوكار محلی بوده‌اند كه هزینه آنها را از بیت‌المال یا از اموال خویش پرداخته‌اند و برای استفاده عمومی در شهرها،‌روستاها، دژها، بیابانها و در میان راهها وقف یا واگذار كرده‌اند:آب‌انبارهای شهری: معمولاً در مراكز محله‌های شهرها، در كنار اماكن مذهبی، آموزشی، رفاهی و تجاری ساخته می‌شدند. نمونه‌های بازمانده این آب‌انبارها نشان می‌دهند كه اینها نسبت به انواع دیگر دارای ظرفیت بیشتری بوده و می‌توانسته‌اند نیاز محلات پرجمعیت شهری را برای ماهها تأمین كنند. اهمیت حیاتی این بناها برای شهرها موجب می‌شد كه در انتخاب نوع مصالح و كیفیت ساختمان آنها بسیار دقت شود و افزون بر بخشها و اجزاءِ ضروری، جلوخانهای بزرگ، سردر و كتیبه و هشتی، پله‌های پهن، بادگیرهای بلند و همچنین تزیینات گوناگون برای آنها طرح و تعبیه گردد. از جمله معروف‌ترین آب‌انبارها در تهران: آب‌انبار میدان سیداسماعیل، معیر، صاحب دیوان، بابانوذر، یوزباشی، سیدولی، امام‌زاده یحیی، رضاقلی خان، چهل تن و كوچه غریبان؛ در سمنان: آب‌انبار قلی و سرخه؛ در قزوین: آب‌انبار حاج كاظم و سردار؛ در مشهد: حوض لقمان، حوض میرزا ناظر، بالا كوچه و چهل پایه؛ در كاشان: آب‌انبار سید حسین صباغ و خان؛ در نائین: آب‌انبار مُصَلّی؛ در یزد: آب‌انبارهای مصلّی، عتیق بزرگ و كوچك؛ و در بیرجند: آب‌انبار حاجی ملك و عَمه‌عَمه (به فتح عین بدون تشدید) را می‌توان نام برد (ستوده، مقاله منتشر نشده).آب‌انبارهای روستایی: عموماً در میدانهای مركزی روستاها ساخته می‌شدند با معماری بسیار ساده و مصالح موجود در محل و بیشتر فاقد تزیینات و پیرایه‌ها. طرح مخازن این آب‌انبارها بیشتر استوانه‌ای است. از نمونه‌های مطالعه شده آب‌انبارهای روستایی، آب‌انبار حاج سید حسین در آبادی خِتْك (خِدْك یا خَویدَك) و آب‌انبار دو راه در آبادی رحمت‌آباد در استان یزد (افشار، 1/222، 2/85 ـ86) را می‌توان ذكر كرد.آب‌انبارهای قلعه‌ای: بسیار ساده و اغلب به صورت حوضهای سرپوشیده‌اند. مخزن آنها نسبتاً كوچك و عمیق است كه به شكل چاهی مربع در قسمت مركزی قلعه ساخته شده. برخی از آنها به نحوی با مجموعه بناهای قلعه تركیب شده كه می‌توان آب باران را كه بر روی بامها و صحن قلعه روان می‌شود،‌ جمع‌‌آوری و در داخل انبار ذخیره كرد. آب‌انبار قلعه حسام‌آبادِ اسدآباد همدان (گلزاری، 91) و آب‌انبارهای قلعه گرماورِ سمام (ستوده، از آستارا تا استارباد، 2/340) به ویژه آب‌انباری مدور، كنده شده در سنگ خارا، با پلكانی سنگی كه همه رشته پلكان نیز یكپارچه از سنگ بدنه جدارِ درونیِ آب‌انبار تراشیده شده، واقع در شهرك لافت جزیره قشم، و نیز آب‌انباری كه با 33 ستون سنگی و به ساروج اندوده به وضعی غریب در طبقه دوم بنایی در جزیره هرمز ساخته شده قابل ذكرند (اقتداری، 695، 733ـ734، 764ـ 765، 769ـ770، 773). معماری آب‌انبارهای داخل كاروانسراها را می‌توان تأثیر گرفته از آب‌انبارهای قلعه‌ای دانست و در این گروه مطالعه كرد. اینها معمولاً به صورت حوضهایی سرپوشیده، در میان حیاط و بر روی محورهای اصلی كاروانسرا ساخته شده‌اند با مخازنی نسبتاً كوچك و كم‌عمق. روی طاق این مخازن كاملاً مسطح است كه از آن برای بارگیری كاروانها استفاده می‌شده است (سیرو، 229).آب‌انبارهای میان‌راهی: كه غالباً در مسیر جاده‌های كاروان‌رو، در كنار كاروانسراه ا ساخته شده‌اند، مخازنی استوانه‌ای و پوششی گنبدی دارند. در برخی از آنها اطاقها و كلاه‌فرنگیهایی بر روی آب‌انبار برای استراحت مسافران و خواندن نماز ساخته شده است. از نمونه آب‌انبارهای میان‌راهی آب‌انبارهای حوض بلند و زیرِ زیراب بر سر راه یزد به مشهد، آب‌انبار حاجی حسین عطار در جاده قدیم یزد به تهران و آب‌انبار بُرِسّه یا بُرَسته در نزدیك تفت را می‌توان نام برد (افشار، 1/187، 407، 2/44). آب‌انبارهای بیابانی: عموماً در میان بیابانهای خشك به منظور سیراب كردن دامها ساخته شده‌اند. مخازن اینها عموماً چهارگوش ساخته شده و دیوارهایشان تا حدود 2 متر یا بیشتر از سطح زمین بالا آمده و به صورت اطاقكی روی آنها سقف زده شده است. در مورد این گروه آب‌انبارها مطالعه زیادی نشده است. شیوه ساختمان و مصالح: مخازن آب‌انبارها با توجه به بزرگی و كوچكی آنها به دو صورت ستون‌دار و بی‌ستون و با مقاطع مربع، مربع مستطیل، هشت ضلعی و دایره ساخته شده‌اند. ظرفیت متوسط آب‌انبارهای موجود در حدود 500،1 مـ 3 و قطر دهانه آنها در حدود 15 متر است. گنجایش آب‌انبارهای ستون‌دار گاه بالغ بر 000،3 مـ 3 و گاه بیشتر می‌شود (سیرو، 231، 233).مخازن آب‌انبارهای كوهستانی را با قلم و چكش در دل سنگ كنده و سقف آنها را با طاق ضربی پوشانده‌اند. گاهی نیز قسمتی از طاق،‌سنگ طبیعی كوه است كه زیر آن را هلالی با قلم تراشیده و بقیه را با آجر سقف‌ زده و به یكدیگر متصل كرده‌اند، مانند آب‌انبارهای عظیم گرد كوه دامغان (ستوده، مقاله منتشر نشده)، اما برای گودبرداری و ساختن مخازنی كه در زمین نرم و در دشتها ساخته شده در ایران از دو روش استفاده گردیده است. شیوه رایج، گودبرداری كامل و روش دیگر كه نسبتاً ساده‌تر و كم‌خرج‌تر است «ریخته‌ای» نام دارد. 1 گودبرداری كامل: در این روش پس از گودبرداری جای مخزن اصلی تا عمق پیش‌بینی شده، كف آن را شفته آهك می‌ریزند و پس از سقف شدن كف، به چیدن دیوارهای مخزن با آجر یا سنگ می‌پردازند. برای استحكام بیشتر و غیرقابل نفوذ شدن مخازن از آجرهای خوب پخته شده استفاده می‌كنند و آنها را معمولاً قبل از به كار بردن در آب می‌زنند (زنجاب كردن) و در برخی جاها در محلول آب ‌آهك فرو می‌برند. ملاط آجرها یا سنگها نیز شفته آهك (ماسه آهك) است. پس از آنكه طاق را با آجر و گچ یا خشت و گچ یا سنگ و گچ زدند كف و بدنه را ساروج می‌كنند. غالباً آب‌انبارهای بزرگ‌تر را با لایه مضاعفی از آجر و لایه دیگری از ساروج، با تركیبی اندك متفاوت، می‌پوشانند. آب‌انبارهای كوچك كاروانسراها معمولاً با گنبدی از قلوه‌سنگهای ورقه شده پوشیده می‌شوند، این قلوه‌سنگها مانند آجر روی هم قرار می‌گیرند و بال می‌روند؛ ولی آب‌انبارهای بزرگ همیشه طاقی از گنبد دارند (سیرو، 227). بركه‌های بسیاری در حاشیه خلیج‌فارس با سنگ ساخته شده و طاق آنها را نیز با سنگ زده‌اند، مانند بركه كاكا، طلایی، خَرَكی، شیخ، نیریز، شاكو و شكری در بندر لنگه؛ بركه رئیس حسن، گله‌داری، عباس و بهزاد در بندعباس كه قابل ذكرند. مصالح ساختمانی بركه‌های حاشیه جنوبی فارس و كرمان آجر و خشت است، بیشتر مخازن با آجر و بیشتر سقفها با خشت ساخته شده تا از انتقال حرارت به سطح آب جلوگیری شود (ستوده، مقاله منتشر نشده).2 روش ریخته‌ای: در این روش جای دیوارهای مخزن را به عرض معین و عمقی كه آب‌انبار در پایان كار باید داشته باشد گودبرداری می‌كنند و داخل آن را تا نزدیك سطح زمین (درست مانند پی‌سازی در ساختمانها) شفته آهك می‌ریزند و یكی دو هفته آن را رها می‌كنند تا اُفت لازم را بكند و كمی خشك و سفت شود. سپس محوطه میان این دیوارهای شفته‌ای را كه خاك بكر و جای مخزن اصلی است گودبرداری می‌كنند و آنگاه به ساختن كف و ساروج كردن بدنه مخزن می‌پردازند. در پاره‌ای جایها دیده شده كه پس از‌ آماده شدن دیوارها و پیش از گودبرداری قسمت داخل دیوارها ، به زدن سقف پرداخته‌اند، زیرا چوب بست كردن داخل آب‌انبار برای زدن سقف مخازن آب‌انبارهای بزرگ با توجه به اندازه ابعاد آنها ساختن تعدادی ستون یا جرز در داخل مخزن ضروری است. نمونه‌های این ستونها و جرزها را در آب‌انبارهای ستون‌دار كاروانسرای مادرشاه، همچنین آب‌انبارهای حاكم هارون (با چهار جرز) و حاجی سید حسین صباغ در كاشان می‌توان دید (شكل صفحه مقابل؛ سیرو، 229ـ232). آب‌انبارهای عمومی را غالباً با طاق و گنبد می‌پوشانند و عموماً پوشش آب‌انبارهای بزرگ نیم كره و در برخی مناطق تخم‌مرغی، مخروطی یا نزدیك به مخروط است و شیوه معمول طاق‌زنی به صورت دورچین. با این روش می‌توان دهانه‌های تا حدود 20 متر و كمی بیشتر را پوشاند. گاه دهانه مخزن آن قدر بزرگدی كه بر آن ساختند فروریخت و هنوز بی‌گنبد و كَل برجای است (ستوده، مقاله منتشر نشده). بوده كه زدن گنبد بر آن غیرممكن می‌شده مانند بركه كَل (كچل) در كَراشِ لار كه دو سه بار گنب آب رسانی: آب‌انبارهایی كه در مناطق كوهستانی، كوهپایه‌ها و دشتها نزدیك به چشمه‌ها یا مظهر قناتها ساخته شده‌اند به وسیله مجرایی كه از مظهر قنات یا چشمه به مخازن می‌پیوندد پر می‌شوند.در بیشتر جایها كوشش می‌شود آب از طریق مجراهای زیرزمینی یا تنبوشه‌ای به مخازن هدایت گردد. گاهی طول مسیر تنبوشه‌گذاری شده به چندین كیلومتر می‌رسد، مثلاً آب‌انبارهای عظیم گرد كوه دامغان از آب چشمه پیخار كه در دو فرسنگی قلعه واقع بود پر می‌شد (ستوده، مقاله منتشر نشده). آب‌رسانی معمولاً در زمستان و پیش از جاری شدن سیل انجام می‌شود و حجم آب به وسیله دریچه‌ای ویژه كه در مسیر جریان آب قرار می‌گیرد تعیین می‌گردد. بیشتر آب‌انبارهای كنار راههای كاروانی از سیلابهای بهاری رودخانه‌های نزدیك به آنها پر می‌شود: خاكریزهای مورب در بستر رودخانه در هنگام خشكی می‌سازند و آب گرد آمده در پشت خاكریزها را به مجرایی كه به آب‌انبار می‌پیوندد هدایت می‌كنند. بعضی از این مخازن یك مجرای خروجی در مقابل مجرای ورودی دارند كه مازاد آب را از آب‌انبار به بیرون هدایت می‌كند. اگر مجرای خروجی كشش كافی نداشته باشد، آب در پشت خاكریز جمع می‌شود و پس از شكستن آن در بستر اصلی رودخانه جریان می‌یابد. در منطقه تایباد، ادامه خواندن مقاله در مورد آب اَنبار

نوشته مقاله در مورد آب اَنبار اولین بار در دانلود رایگان پدیدار شد.


Viewing all articles
Browse latest Browse all 46175

Trending Articles



<script src="https://jsc.adskeeper.com/r/s/rssing.com.1596347.js" async> </script>