nx دارای 19 صفحه می باشد و دارای تنظیمات در microsoft word می باشد و آماده پرینت یا چاپ است
فایل ورد nx کاملا فرمت بندی و تنظیم شده در استاندارد دانشگاه و مراکز دولتی می باشد.
این پروژه توسط مرکز nx2 آماده و تنظیم شده است
توجه : در صورت مشاهده بهم ريختگي احتمالي در متون زير ،دليل ان کپي کردن اين مطالب از داخل فایل ورد مي باشد و در فايل اصلي nx،به هيچ وجه بهم ريختگي وجود ندارد
بخشی از متن nx :
ساروج در گذر زمان
ساروج یكی از مصالح قدیمی مصرف شده در ایران و بعضی كشورهای كنار خلیج فارس میباشد كه تاریخ شروع كاربرد دقیق آن را نمی توان حدث زد ولی نمونه هایی700 ساله از ساروج هم‌اكنون در نقاط مختلف ایران یافت می‌شوند. از كشورهای دیگری كه ردپایی از ساروج در آن یافتیم و در دانشگاههای آن نیز، به ساروج به عنوان یك ملات نگریسته میشود، كشور عمان میباشد كه در دانشگاه «سلطان قابوس»، حتی مقاله‌هایی نیز در این زمینه ارائه گردیده است. آخرین باری كه در ایران از ساروج استفاده شده حدود هشتاد سال قبل و در ابتدای دوره پهلوی بوده كه از این تاریخ به بعد این ملات كلا به فراموشی سپرده شده و از صحنه معماری ایران حذف گردیده است و فقط در كتب مصالح به آن اشاره شده‌است. كاربردهای ساروج:
– ساروج با توجه به خاصیت اصلی آن یعنی نفوذپذیری بسیار اندك به عنوان روكش در سازه‌هایی كه در تماس مستقیم با آب بوده‌اند مانند آب‌انبارها، حوضها، حمامها و … مورد استفاده قرار گرفته است. – ساروج با توجه به نحوه اجرای آن از سطحی بسیار بسیار صاف و براق برخورداراست كه این ظاهر ساروج، باعث استفاده از آن در امر تزئینات ساختمان گردیده.
– نكته: هیچ استفاده سازه‌ای تاكنون از ساروج نشده است. مواد تشكیل دهنده ساروج: بدنه اصلی ساروج از تركیب آهك با سیلیس فعال شكل می‌گیرد. نكته مهم در اینجا فعال بودن سیلیس میباشد كه به سیلیس آمورف یا بی‌شكل معروف است چرا كه ساختمان آن بلوری نمی‌باشد. در گذشته برای تامین سیلیس از خاكستری كه در محل با سوزاندن فضولات حیوانی حاصل می‌شد استفاده می‌كردند كه امروزه میتوان از جایگزینهایی مانند سیلكافوم (میكروسیلیس) استفاده كرد.
یكی از معایب اصلی ساروج خاصیت كاهش حجم آن میباشد كه با توجه به كاربرد ساروج در امر پوشش، این خاصیت باعث ترك خوردگی در سطح و در نتیجه ایجاد اختلال در نقش اصلی آن یعنی نفوذناپذیر كردن سطح میشود.
برای كاهش اثرات این خاصیت مخرب، در گذشته از الیاف طبیعی كه شامل الیاف گیاهی مانند لوئی كه از نوعی نی بدست می‌آمده و همچنین الیاف حیوانی مانند پشم بز و شتر و یا گاهی موی سر انسان، استفاده می‌شده است. امروزه میتوان از الیاف مصنوعی مانند الیاف پلیمری، فلزی و یا شیشه‌ای بجای الیاف مصنوعی استفاده كرد.
در بعضی مواقع كه مواد اصلی تشكیل دهنده ساروج كمیاب بوده و یا گاهی برای بدست آوردن ساروجهایی با خاصیتهای مختلف از ماسه ریز دانه استفاده می‌شده است ولی این ماسه كارایی ملات را پایین می‌آورده كه برای جبران آن از خاك رس استفاده می‌شده است. گاهی مواد افزودنی خاصی مانند تخم مرغ به ساروج اضافه می‌شده كه فقط باید با آزمایش اثرات دقیق آن را تعیین نمود. ساروج چیست؟ساروج در گذر زمان: ساروج یکی از مصالح قدیمی مصرف شده در ایران و بعضی کشورهای کنار خلیج فارس میباشد که تاریخ شروع کاربرد دقیق آن را نمی‌توان حدس زد ولی نمونه‌هایی 700 ساله از ساروج هم‌اکنون در نقاط مختلف ایران یافت می‌شوند. از کشورهای دیگری که ردپایی از ساروج در آن یافتیم و در دانشگاههای آن نیز، به ساروج به عنوان یک ملات نگریسته میشود، کشور عمان میباشد که در دانشگاه «سلطان قابوس»، حتی مقاله‌هایی نیز در این زمینه ارائه گردیده است. آخرین باری که در ایران از ساروج استفاده شده حدود هشتاد سال قبل و در ابتدای دوره پهلوی بوده که از این تاریخ به بعد این ملات کلا به فراموشی سپرده شده و از صحنه معماری ایران حذف گردیده است و فقط در کتب مصالح به آن اشاره شده‌است. کاربردهای ساروج :
– ساروج با توجه به خاصیت اصلی آن یعنی نفوذپذیری بسیار اندک به عنوان روکش در سازه‌هایی که در تماس مستقیم با آب بوده‌اند مانند آب‌انبارها، حوضها، حمامها و … مورد استفاده قرار گرفته است. – ساروج با توجه به نحوه اجرای آن از سطحی بسیار بسیار صاف و براق برخورداراست که این ظاهر ساروج، باعث استفاده از آن در امر تزئینات ساختمان گردیده. مواد تشکیل دهنده ساروج : بدنه اصلی ساروج از ترکیب آهک با سیلیس فعال شکل می‌گیرد. نکته مهم در اینجا فعال بودن سیلیس میباشد که به سیلیس آمورف یا بی‌شکل معروف است چرا که ساختمان آن بلوری نمی‌باشد. در گذشته برای تامین سیلیس از خاکستری که در محل با سوزاندن فضولات حیوانی حاصل می‌شد استفاده می‌کردند که امروزه میتوان از جایگزینهایی مانند سیلکافوم (میکروسیلیس) استفاده کرد. یکی از معایب اصلی ساروج خاصیت کاهش حجم آن میباشد که با توجه به کاربرد ساروج در امر پوشش، این خاصیت باعث ترک خوردگی در سطح و در نتیجه ایجاد اختلال در نقش اصلی آن یعنی نفوذناپذیر کردن سطح میشود.
برای کاهش اثرات این خاصیت مخرب، در گذشته از الیاف طبیعی که شامل الیاف گیاهی مانند لوئی که از نوعی نی بدست می‌آمده و همچنین الیاف حیوانی مانند پشم بز و شتر و یا گاهی موی سر انسان، استفاده می‌شده است. امروزه میتوان از الیاف مصنوعی مانند الیاف پلیمری، فلزی و یا شیشه‌ای بجای
الیاف مصنوعی استفاده کرد. در بعضی مواقع که مواد اصلی تشکیل دهنده ساروج کمیاب بوده و یا گاهی برای بدست آوردن ساروجهایی با خاصیتهای مختلف از ماسه ریز دانه استفاده می‌شده است ولی این ماسه کارآیی ملات را پایین می‌آورده که برای جبران آن از خاک رس استفاده می‌شده است. گاهی مواد افزودنی خاصی مانند تخم مرغ به ساروج اضافه می‌شده که فقط باید با آزمایش اثرات دقیق آن را تعیین نمود
روستاهای كشورمان به عنوان مراكز تولید فرآورده‌های متنوع زراعی و محصولات باغی در سالیان اخیر مورد توجه خاص قرار گرفته است. در این میان ایجاد فرصت‌های تولید تجاری اقلام كشاورزی سبب شده است كه روستاییان با تولیدات مرغوب فرآورده‌های باغی و زراعی قادر باشند، جهشی قابل توجه در میزان درآمدهای سالانه خود به وجود آورند.
اما مشاهده میشود كه اكثر روستاییان هنوز نتوانسته‌اند از فرصت تولید تجاری اقلام كشاورزی به نحو احسن استفاده كنند و همچنان در شرایط خط فقر و آسیب‌پذیری مالی گذران روزمره زندگی قرار دارند.
با آن كه كشاورزی فعالیتی غالب در روستاها به شمار میآید، ولی تنگناهای ظرفیت محدود برای گسترش كشاورزی، تعداد بالای افراد خانوار و فقر و تنگدستی ریشه‌دار موجب شده است كه درآمد سالانه ناشی از فعالیت‌های كشاورزی با میزان مخارج تطابق نداشته باشد و در نتیجه اكثر خانوارهای روستایی در چنبرهِ معضلات گوناگون روزگار، فقر همراه با تلاش را طی كنند.
چنین شرایطی سبب شده است كه روستائیان چنان كه لازم است توجهی به ساختمانهای محل زندگی خود نداشته باشند و مسكن روستایی به علت قدمت، ضعف ساخت و ساز، نبود دانش فنی كافی و اجرایی و بهره‌گیری از مصالح در دسترس، كم دوام و نامرغوب، از وضعیت نامطلوب برخوردار باشد. خانه‌های خشتی و سنگی روستایی فاقد پی و دارای ابعاد نامناسب با اندك تكانی فرو می‌ریزد و از دیدگاه آماری بیشترین علت مرگ و میر در زلزله‌های بم، رودبار و منجیل، گلباف كرمان و بالاخره طبس مقاوم نبودن واحدهای مسكونی روستایی بوده است.
این واقعیت را همواره باید درنظر گرفت كه كشور ما یكی از زلزله‌خزیترین كشورهای دنیاست و همواره با خطر زمین لرزه‌های شدید كه از مهمترین سوانح طبیعی در ایران محسوب میشود روبه‌روست.
یك كارشناس مركز تحقیقات ساختمان و مسكن در مورد چگونگی آسیب‌پذیری واحدهای مسكونی روستایی در برابر زمین‌لرزه می‌گوید: وقوع زلزله‌های متوالی و قرار گرفتن بخش‌هایی از كشورمان برروی گسل‌های خطرآفرین و وحشت‌و اضطراب از پیامدهای سوانح طبیعی سبب شده است كه مردم شهر و روستا درصدد مقاوم سازی و یا بهسازی محل‌های مسكونی خود برآیند.
در این راستا، سیاستگزاران و سازمان‌های كنترل كننده ساخت و ساز اقداماتی برای كنترل، طراحی و اجرا به عمل آورده‌اند كه با تمامی گستردگی، كافی نیست و در نتیجه ناهمگونی‌های مشهودی در ساخت و سازها به چشم می‌خورد. شدت این وضعیت در جوامع كوچك و روستاها بیشتر است. امروزه اغلب روستاییان در واحدهای مسكونی قدیمی ساكن هستند و به لحاظ بهره‌گیری از خانه‌های كهن و فاقد استقامت و استواری، سبك ساخت و ساز معماری قدیمی را مردود دانسته و از این خانه‌ها دلزده‌اند.
بیشتر روستاییان براین باورند كه استفاده از مصالح جدید و گاهی همگونی و تلفیق آن با مصالح در دسترس بومی و تقلید از نقشه و تیپ و سبك ساخت و ساز شهری می‌تواند در افزایش پایداری و عمر مفید بناهای روستایی موثر واقع شود. اما واقعیت این است كه نبود دانش فنی‌كافی و كارگران زبده و ماهر و نهایتا غیبت سازمان‌های كنترل كننده در بخش‌های دور افتاده و روستاها، سبب شده است كه بیشتر ساختمانهای جدید روستایی نیز همانند ساختمانهای كهن و قدیمی، بسیار آسیب‌پذیر باشند. این موضوع یكی از مشكلات اساسی جوامع روستایی است، كه لازم است چاره‌های كاربردی برای جلوگیری از گسترش این شیوه‌های احداثی اندیشیده شود، تا با اتخاذ رویه‌های نوین خطرات و پیامدهای بلایای طبیعی در مناطق گوناگون روستایی كاستی گیرد.
ساخت و ساز متكی به دانش فنی و مهندسی در روستاها، با استفاده از سیستم‌های نظارتی و كنترلی برساخت و بهسازی واحدهای موجود مسكونی و استفاده درست از مصالح مرغوب ساختمانی سبب میشود به تدریج خانه‌های روستایی استوار و مقاوم پدید آیند. ارزیابی مشكلات مسكن روستایی نشان میدهد كه عوامل زیر بیشترین تاثیر را در آسیب‌پذیری ساختمانهای روستایی دارند: الف: وجود مصالح كم دوام و نامرغوب.
ب: تلفیق مصالح ساختمانی محلی و جدید به صورت غیراصولی. ج: نبود دانش فنی كافی و دید مهندسی و در نتیجه ضعف در طراحی و اجرا. حاصل عوامل فوق در ساخت و ساز واحدهای مسكونی روستایی، وجود خانه‌های گلی و سنگی قدیمی است كه بسیار آسیب‌پذیر می‌باشند و نیاز به بهسازی و نوسازی دارند. باتوجه به جمعیت بیش از چهل درصدی روستانشین از كل نفوس كشور، لازم است معایب خانه‌های روستایی را به دقت شناسایی كرده و با برنامه‌ریزی‌های كوتاه مدت و بلند مدت درصدد مقاوم‌سازی و بهسازی‌آن‌ها برآمد.
نبود یكپارچگی عناصر سازه‌ای این كارشناس مركز تحقیقات ساختمان و مسكن آنگاه به معایب ساختمانهای روستایی و نحوه اجرای شیوه‌های نوین ساخت و ساز و بهسازی واحدهای مسكونی در بخش‌ها و مناطق دور افتاده كشور اشاره میكند و در این باره توضیح میدهد: در بیشتر ساختمان‌هایی كه طی سالیان اخیر در روستاها احداث شده است، «پی» بنا به علت عدم رعایت دانش فنی و مهندسی دارای ابعادی نامتناسب با دیگر اجزاء بناست؛ در نتیجه انتقال بار سقف ساختمان و دیوارها به زمین به نحو مطلوبی صورت نمی‌گیرد. انتخاب مصالحی از قبیل سنگ و ملات گل در «پی» به لحاظ عدم رفتار یكسان سازه‌ای موجب شكستن ملات و در نتیجه جدا شدن قطعات سنگ از یكدیگر و در نهایت كاهش سطح مقطع «پی» میشود. به طور كلی ضعف در «پی» ساختمانهای روستایی موجب عدم نشست یكسان در ساختمان و لغزش بنا میشود. همچنین فقدان كلاف كردن «پی» در سطح زمین و یا اجرا شدن آن در روی زمین از جمله نقاط ضعف در بناهای روستایی است، كه همواره در زمان وقوع زلزله موجب بی‌ثباتی، لغزش و جابه‌جایی و در نهایت تخریب ساختمانهای روستایی میشود.
در بیشتر بناهای روستایی، ابعاد نامتناسب دیوارها یكی از نقاط ضعف در استحكام ساختمان بوده است. ارتفاع نامتناسب دیوارها، طول محاسبه نشده و مهار نشده دیوارهای ساختمان و نسبت بالای ارتفاع به ضخامت دیوار همگی از مواردی هستند كه در زمان وقوع زمین‌لرزه، دیوار ساختمانهای روستایی را دچار ضعف كرده و ایجاد «مود» های خمشی و شكست برشی میكند. از موارد دیگری كه در زمینه ضعف دیوارها میتوان به آن اشاره كرد.
یكی از دیگر معایب، وجود بازشوها با سطح زیاد ونزدیك بودن آنها به یكدیگر در گوشه‌های ساختمان است كه جملگی موجب ضعف عدم یكپارچگی در این عناصر سازه‌ای می‌شوند. فقدان نعل درگاه‌ها، در محل بازشوها نیز از جمله موارد ضعف در دیوارهاست، كه در بسیاری از موارد در زمان وقوع زمین لرزه، موجب شكست ناگهانی در محل اتصال دیوارها به بازشوها میشود. عدم اتصال مهندسی دیوارها در ساختمانهای روستایی به یكدیگر و در واقع عدم انتقال درست نیروهای اعمالی به اجزای سازه‌ای موجب تخریب كلی و یكباره ساختمانهای روستایی میشود. از سوی دیگر به طور كلی از مشكلات عمده موجود در سقف ساختمانهای روستایی وزن زیاد، عدم اتصال و گیرداری اعضای تشكیل دهنده‌ی آن به یكدیگر و اتصالات نامناسب سقف به دیوارهای اطراف است، كه در زمان وقوع سوانحی مانند زلزله به دلیل ضعف موجود در سقف‌ها و سایر اعضای سازه‌ای، مانند دیوارها، حداكثر تخریب در ساختمانهای روستایی رخ داده است. بنابراین با آگاهی از نقاط ضعف ساختمانهای روستایی میتوان با آموزش دست‌اندركاران ساخت و ساز محلی، شیوه‌های مقاوم‌سازی و بهسازی ساختمان‌ها را در سطح فرهنگ عامه روستاها گسترش داد. ساختن بناهای استوار و مستحكم دولتی با استفاده از نیروهای كاری محلی ونظارت عالیه متخصصان، شیوه‌ای نوین و راهی اساسی برای ترویج فرهنگ درست ساخت و ساز در روستاهاست. همچنین در كنار آموزش چگونگی صحیح ساختن، باید شیوه‌هایی برای بهره‌گیری اساسی از مصالح در دسترس بومی و راه‌های تقویت آنها نیز ارائه شود. به طور كلی مصالح مصرفی در ساخت و ساز واحدهای مسكونی روستایی را میتوان به دو دسته زیر تقسیم كرد: ƒ مصالح بومی. ƒ مصالح ساختمانی كارخانه‌ای. مصالح بومی از دیرباز به روش‌های ساده و عملی و بودن نیاز به هیچگونه تكنولوژی خاص و اغلب با ابزارهای ابتدایی دستی تولید می‌شوند. تجربه نشان داده است كه این مصالح اغلب دارای خواص مناسب ساختمانی نیستند، اما میتوان با شیوه‌های ساده‌ای، خواص آنها را بهبود بخشید و یا با انجام تمهیدات خاص در اجرا، از تاثیر كیفیت نامطلوب آنها كاست. همچنین از طرفی با رشد فرهنگ روستایی وجود ارتباطات بیشتر شهر و روستا، به منظور بهسازی خانه های روستایی كه براثر سوانح طبیعی مانند زمین لرزه، رانش زمین و سیل و سیلاب آسیب دیده‌اند، به كارگیری مصالح جدید كارخانه‌ای مانند سیمان، فولاد، میله‌گرد و آجر گسترش یافته است. استفاده از مصالح تازه ساختمانی در روستاها، سبك و شیوه ساخت و ساز روستایی را متحول ساخته است. گفتنی است اغلب روستاییان به خصوص درمناطق دور افتاده، بنا به وجود پاره‌ای مسایل اقلیمی، اقتصادی و اجتماعی ناگزیرند برای احداث سرپناه‌های روستایی از همان مصالحی كه در محل زندگی آنان عرضه میشود، استفاده كنند، مگر در موارد استثنایی كه برخی از مصالح ساختمانی مانند چوب برای ساخت در و پنجره و كمدها، آهك برای ساخت شفته و ملات، و سنگ برای پی‌كنی و كرسی‌چینی اولیه ساختمان مورد استفاده قرار می‌گیرد. براین اساس میتوان مصالح عمده مصرفی در ساخت و ساز روستایی را به این شرح برشمرد: ƒ چوب موجود از مناطق كوهستانی و یا نقاطی كه درخت فراوان در دسترس است. ƒ خشت مناطق در دور دست كویری كه خاك رس فراوان در دسترس است. ƒ سنگ موجود در مناطق كوهستانی، كه معمولاً برای ساخت‌وساز واحدهای مسكونی از دیرباز مورد استفاده قرار می‌گیرد. این نكته را نیز باید یادآور شد كه در روستاهای كشورمان، اغلب از ملات، گل، كاهگل، ماسه، آهك و گچ و خاك در ساختمان‌سازی استفاده میشود و بهره‌گیری از ملات‌های سیمانی به علت گران بودن قیمت سیمان و گاه مشكل بودن تهیه آن به خصوص در مناطق دوردست و یا صعب‌العبور كوهستانی چندان رایج و متداول نیست. ولی از چوب در روستاها به فراوانی در ساخت و ساز استفاده میشود. روستاییان اغلب چوبهای فراهم آمده از مناطق جنگلی و یا حاشیه اراضی كشاورزی را بدون توجه به اصول چوب خشك‌كنی در فضای آزاد قرار می‌دهند، تا از میزان رطوبت آنها كاسته شود. اما چوبهای درختی در مقابل قارچ، باكتری و به خصوص حشرات موذی چوب‌خوار بسیار آسیب‌پذیرند و اغلب در هنگام ساخت و ساز بخشی از چوب‌ها كه صدمه دیده و یا تخریب شده است، مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد. چنین شیوه‌هایی ناپسند و غیرمعمول در ساخت و ساز روستایی موجب كاهش عمر مفید ساختمان میشود. از سوی دیگر باید گفت كه چوب دارای دو عیب عمده زیر است كه كمتر مورد توجه روستاییان قرار می‌گیرد: ƒ چوب درختی، یكی از مصالح ساختمانی ناهمگون بوده و ویژگی‌های فیزیكی و مكانیكی آن در جهات مختلف از نظر طولی و شعاعی با یكدیگر تفاوت دارند. ƒ انقباض ناشی از خشك شدن چوب بسیار زیاد است و به خصوص خشك شدن تدریجی چوبهای درختی مرطوب پس از مصرف و كارگذاری در قسمت‌های گوناگون ساختمان در سیستم سازه‌ای «ایجاد تنش و تكان» میكند. گاهی روستاییان به علت نداشتن شناخت از ویژگی‌های فیزیكی و مكانیكی چوب، از چوبهای با مقاومت اندك به خصوص در قسمت حساس ساختمان اعضای «باربر» ساختمان استفاده میكنند، كه در نتیجه استواری و پایداری مناسبی در برابر فشار بارهای نقلی و جانبی ندارد. نكته بسیار حایز اهمیت در ساخت و ساز روستایی، استفاده از چوب برای ساختن شمع‌كوب‌های بنا میباشد كه در صورت وجود رطوبت، به تدریج می‌پوسد و استواری ومقاومت خود را از دست میدهد. بنابراین برای استفاده صحیح از چوب در ساخت و ساز مطلوب روستایی، موارد زیر توصیه میشود: ƒ چوب‌هایی كه در ساختمان‌سازی مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد باید سالم، بدون ترك، خشك و عاری از صمغ و شیره‌های رایج گیاهی باشند. وجود گره‌های پوسیده، تركیدگی، قارچ زدگی، تمركز صمغ برروی سطح نمایان چوب، نشانه نامرغوب بودن آن است.
از چوبهای بامقاومت بالا نظیر ممرز، انجیلی و افرا برای ساخت اعضای «باربر» ساختمان استفاده شود، تا مقاومت و استواری بنا افزایش پیدا كند. ƒ برای جلوگیری از پوسیدگی، قارچ‌زدگی و موریانه خوردگی چوب باید به شیوه‌های رایج و متداول از آن محافظت به عمل آید. قیراندود كردن، خیس كردن در روغن و یا محلول‌های شیمیایی از روش‌های مطلوب و عملی هستند كه به راحتی میتوان در روستاها آنها را به كار گرفت.
یكی از مصالح ساختمانی رایج دیگر برای ساخت و ساز روستایی خشت است. خشت، یكی از مصالح سنتی ساختمانی است كه در بیشتر نواحی كشورمان، اعم از شمال، روستاهای مناطق كویری و كوهستانی به صورت فراگیر مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد.
در روستاهای دورافتاده، خشت ساختمانی را به روش دستی و در قالب‌هایی با ابعاد مورد نظر و با فشار دست تهیه میكنند، به طوركلی خشت دارای دو عیب عمده آب شستگی، وارفتن در آب و ترك خوردن بعد از خشك شدن است. معمولاً مقاومت چندان زیاد و به سان آجر فشاری نیست. برای تولید خشت با كیفیت بهتر، موارد زیر به دست‌اندركاران ساخت و ساز روستایی توصیه میشود: ƒ استفاده از مقدار بهینه آب در ساخت خشت.
ƒ تثبیت خاك مصرفی در ساخت خشت با استفاده از تثبیت كننده‌هایی مانند آهك، سیمان، كاه، قیر، ماسه و رس. به طور كلی برای جلوگیری از ایجاد ترك در خشت باید سعی شود كه رطوبت خشتها پس از خشك شدن درحد مناسب و بین دو تا چهار درصد باشد. همچنین ابعاد قالب خشت باید به نحوی انتخاب شود كه خشتهای به دست آمده از آن دارای تراكم كافی بوده و حداقل خلل و فرج داشته باشند. خشتهای تولید شده باید ابعاد متناسب و مشابه داشته باشند تا یك كارگر به راحتی بتواند آنها را حمل كند. با این كه هیچ محدودیتی از لحاظ اندازه خشتها وجود ندارد، ولی بهتر است كه نسبت ابعاد آن یكسان انتخاب شود.
به كار بردن مصالح ساختمانی كم دوام و نامرغوب در روستاها، تلفیق مصالح محلی و جدید به صورت غیراصولی، نبود دانش فنی كافی و دید مهندسی، ضعف در طراحی و اجرا از عوامل مهم آسیب‌پذیری ساختمانهای روستایی به شمار می‌آیندخصوصیات ویژه خشت در بناهای خشتیمساله اقتصادی:خشت به راحتی از خاك محل در ابعاد معمولی تهیه میشود و پس از خشك شدن به مصرف بنا میرسد.خشت به طرق گوناگون تهیه شده كه به شرح آن میپردازیم:
1-خشت خوب از تنگ بستن خاك رس همگن با آب و پس از ورز دادن در ابعاد معلوم قالب زده میشود.2-خاك رس معدنی نرم شده با شكر سنگ و آب مخلوط شده، خشت تهیه میشود.3-خاك رس مرغوب با كاه و خرده سنگ تهیه میشود.وجود كاه باعث اتصال دانه های خاك به یكدیگر شده و خرده سنگ مقاومت خشت را زیاد میكند تا خشت در زیر بارهای فشاری بنا تاب فشاری بیشتر را تحمل كند.
4-چنانچه خاكهای آوار مرغوب از ساختمانهای تخریب شده به دست آید،میتوان از انها كه دارای و ریزدانه های سنگی است،خشت مقاومی تهیه كرد.5-خاك رس چرب كوبیده با مقداری خاكستر مخلوط شده و از آن خشت تهیه میگردد.معمولا خاكستر دارای چربی ناچیزی میباشد كه وجود آن در خشت حالت عدم مكش آب را به وجود می‌آورد.رنگ این خشت خاكستری میباشد.
6-به مخلوط خاك رس موی بز اضافه شده و خشتی مقاوم به دست میآید كه ترك پذیری آن بسیار كم و در مواردی از بین می‌رود.7- خاك رس معدنی نرم با پشم شتر كه به صورت تار و پود در هم ریخته شده، به نسبت معلوم مخلوط شده و خشت تهیه میگردد.8-در مواردی پوست برنج ((شلتوك))با خاك رس مخلوط شده و اتصال خوبی در خشت بوجود میآید و ترك پذیری خشت را نقصان میدهد.9-در مواردی به خاك رس، پهن چهارپایان اضافه میكنند.این تركیب نیز باعث مقاومت خشت در برابر رطوبت میشود و از باز شدن آن جلوگیری میكند.10-ریشه گیاهی و علفی برخی از گیاهان با خاك رس مخلوط شده و خشت تهیه میشود.
11-خاك رس با الیاف درخت خرما در اندازه لازم مخلوط شده و خشتی مقاوم تهیه میشود.به این خشت اصطلاحا ((سازودار))گفته میشود.12-در مواردی از خرد كردن كلوش ((ساقه های برنج))و مخلوط كردن آن با خاك، خشت مقاوم و با پیوند ملات از خشت به وجود میآید.خشتها در مورد انبساط و انقباض در مقابل گرما و سرما و عوامل طبیعی وبرخی مقاوم و پایدار و برخی ناپایدارمی باشد كه بنا به نوع هوا و اقلیم مكان و حجم ساختمان از آنها استفاده میگردد.منبع: معماری ایران مصالح شناسی سنتی خشتدر اكتشافات باستان شناسی كه توسط هیئت ایتالیایی به سرپرستی پرفسور مورتین ریوتوزی خدود یازده سال در هفت بار از سالهای 1346 الی 1357 در شهر سوخته- كه متعلق به هزاره سوم قبل از میلاد بود و در كناره ی هیرمند رود واقع میباشد-انجام گرفته است.این شهر فعال در همان دوران در اثر زلزله و هم زمان با آتش سوزی گسترده به زیر خاك فرو رفته است.
آثار مكشوفه از بناهای آن روزگار حكایت از ساختمانهائ مسكونئ كه طبقه ئ زیرین آن تا ارتفاعئ از سطح زمین از مصالح سنگ و ملات آهك و بقیه اسكلت و طاق پوشهائ خشتی بوده است.در اكتشافاتئ كه بر روئ بقایائ آثار دیگرئ چون نوشیجان از توابع همدان -ومتعلق به حدود 2400 سال قبل از میلاد انجام شده كه مصالح اصلئ این بناها خشت بوده است.
در برخی از بناهائ كاخهای هفده گانه تخت جمشید در بین ستونهای چوبئ، از خشت، دیوار سازی بین فضاها را به وجود آورده است كه بقایائ آن تا امروز با پوشش اندود كاهگل نگهداری شده است.در شهر تاریخئ ارگ بم كرمان كه یادگارئ از دوران ساسانئ است،و شامل بناهای گسترده و با ابهت حكام نشین با برج و باروهای اصولی بناها و تشكیلات نظامی با ذژهائ مقاوم و كنگره دار -بناهای مسكونی عامه نشین و همچنین بناهائ دیگرئ چون بازارها و بازارچه ها-ودكانین نانوایی-بقالی-سبزی و میوه فروشی -قصابئ -عطارئ-مسجد-وغیره میباشد و در مساحتی حدود 200000متر مربع از بنای مجموعه ارگ بم با مصالحئ عموما چون خاك رس و خشت و موارد دیگری كه ساختمانهائ مسكونئ بسیار اصولی ساخته شده و تا اواسط دوره ئ قاجارئ شهر مسكونی بوده است.این شهر بیمانند به علت تخلیه شدن آن از سكنه و بر اثر نزولات آسمانی بر مجموعه آن صدمات چشمگیری وترد ساخته است. این مجموعه یكی از میراثهای ارزشمند معماری كهن جهان میباشد.
در قرون اولیه بعد از اسلام وجود كاربرد خشت در بناهائ عمومئ -اجتماع و به طور كلی بناهای مسكونی مصالح اصلی بوده است. از آثار بجا مانده میتوان به مسجد خشتی فهرج یزد با اجرای بسیار جالب آن كه از نیمه نخست قرن اول هجری به یادگار مانده است،اشاره داشت. این بنا مربوط به دوره ئ سلجوقی میباشد كلیه مصالح اسكلت سازی این بنا از گل رس و خشت میباشد و پوشش خارجی بنا از كاهگل ریگ بوده است. و همینطور به طور دقیق میتوان گفت حدود بیشتر از 50% بناهای كشور امروزه نیز خشتی است كه قسمت اعظم آنها را بناهائ روستایی تشكیل میدهد.
تاریخ معماریمعماری چیزی برتر از یك ساخت مادی است و حتی پر معنی تر از یك شكل از دید زیباشناسی. معماری بیان و نمودی از یك سابقه فرهنگی است معماری چه نیك و بد ارزش هی فرهنگی اتخاذ شده هر جامعه را نشان می دهد و اصول پیشرفت یا ناكامی آن را آشكار می كند. به تعبیری، معماری عبارت است از توده مواد موجود در فضا. ین مواد به صورت یك یا چندین حجم مجوف در آمده و فضی توخالی داخلی آنها جی فعالیت انسانی است جز موارد بسیار نادر معماری هنری نیست كه فقط به خاطر خودش، یعنی بی هیچ هدفی به وجود امده باشد، برعكس، ساختمان هر بنا، بر طبق آن ابداع شده است.
ذكر ین نكته نیز ضروری است كه هر چند به كار بردن مصالح بجا، هنر و مهارت معمار در معماری اهمیت ویژه ی دارد، اما همه ینها كافی نیست كه بنیی زیبا به وجود ید. مهم در معماری ین است كه معمار با امكانات مادی، یعنی با فضاها و احجامی كه در اختیار دارد چگونه رفتار كند، چگونه احجام و فضاها را به یكدیگر مربوط و مناسب سازد. ین تناسب و اندازه هی معتدل و مربوط، عوامل زیبیی بنا به شمار می روند و نظر را جلب می كنند و به تعبیری حكومت و تسلط با زیبیی است.
معماری كه یكی از جلوه هی هنر به شمار می رود در كرمان نیز قدمت و سابقه ی همسنگ با تاریخ و تمدن كهن ین دیار دارد و از آثار به جامانده از قرون و اعصار گذشته می توان فراز و فرودها، اوج و زوال تفكرات و عقید، ابداعات و تقلید و … هر دوره و سلسله را به وضوح مشاهده كرد.پیشینه معماری در كرمان را می توان در تمدن هی نخستین ین دیار یعنی در تمدن هی تل یلیس، تپه یحیی و شهداد جست وجو كرد با كشفیاتی كه گروه باستان شناسی به سرپرستی پروفسور كلدول از تل ابلیس انجام داده است آشكار شده كه تعداد زیادی واحد مسكونی ساخته شده از خشت مربوط به اواخر هزاره پنجم قبل از میلاد است.
وسعت مركز مسكونی تل ابلیس در ین دوره بیش از چهارده هكتار برآورد شده. كلدول ین مركز را بزرگ ترین مركز شناخته شده دنیی هزاره پنجم قبل از میلاد در جهان می داند. خانه هی اولیه تل ابلیس و تپه یحیی اساسا از خشت خام ساخته می شدند. اطلاعات به دست آمده در مورد مواد ساختمانی و شیوه اجری ین خانه ها عموما در موارد ساختمانی و شیوه اجری ین خانه ها عموما از حفاریهی تل ابلیس به دست آمده است. از مجموع بقیی چهار ساختمان متمیز، بیش از پنجاه اتاق كشف شده مورد بررسی گروه كاوش گر قرار گرفت. آزمیش هی كربن 14 بر روی قطعاتی از آوار نشان داده است كه ین ساختمان ها كم و بیش معاصر هم بوده وتاریخ بنی آنها به حدود چهارهزار و سیصد سال قبل از میلاد می رسد.
واحد ساختمانی دیوارها خشت خام دست ساز است در ساختن ین واحدها كاه و علف نیز به میزان زیادی مورد استفاده قرار می گرفته است. قطر و عرض خشت هی به كار رفته در دیوارها عموما استاندارد است ( حدود 20 سانتی متر ضخامت و 35 سانتی متر عرض )، در صورتی كه طول آنها بین 38 تا 80 سانتی متر متغیر است. شواهد به دست آمده از دهكده ابلیس و دهكده یحیی نشان می دهد كه خشت سازان اولیه كرمان قبل از خشك كردن خشت ها، در دو ردیف و در فواصل معین سوراخ ها و یا حفره هیی در خشت یجاد می كردند. ین سوراخ ها در هنگام دیوار چینی با ملات پر می شده و به قدرت چسبندگی ملات و خشت می افزوده است. ین فن مهم ساختمانی متاسفانه پس از ین دوره به فراموشی سپرده شد و جالب توجه ین كه پس از شش هزار سال بار دیگر در قالب آجرهی مشبك ماشینی امروزی و ین بار از راه اروپا به ین سرزمین باز گشت.
از مطالعه نقشه ساختمان ها ین طور برمی ید كه معماران تل ابلیس در آغاز دیوارهی اصلی دور ساختمان را بر پا و در ساختن آنها از دو یا سه چینه استفاده می كردند. سپس بری تقسیم بندی ساختمان به اتاق هی مختلف دیوارهی كم عرض تریك چینه ی برپا می كردند. از خصوصیات مهم ین ساختمان ها وجود ستونهی پشتیبان در فواصل مشخص طول دیوارها و هم چنین در گوشه هی ساختمان است. ین ستون ها از خشت بودند و بری جلوگیری از فرسودگی خشت ها و حفاظت خانه از باران نیز پس از اتمام ساختمان دیوارها را از درون و بیرون با كاهگل اندود می كردند.
استفاده از كاه بری سقف سازی، ساختن خشت ها به صورت نیمه مشبك، هم چنین استفاده از ستون هی پشتیبان و كاهگل كردن دیوارها نشان می دهد كه معماران اولیه تل ابلیس در فاصله زمانی كوتاهی به پیشرفت هی شگرف در فن خانه سازی دست یافته و در ساختن خانه هی خود دقت و مهارت زیادی به خرج می داده اند. از هنر معماری در دوران پیش از اسلام یعنی در سلسله هی هخامنشی، سلكوی، اشكانی و ساسانی می توان به چندین اثر ارزنده اشاره كرد.بحثی درمورد چگونگی حفاظت ازبناهای خشتی: 1- شیوه نگهداری ازبناهای خشتی با همان نمای خشتی، 3- شیوه نگهداری بنا بكمك تجدید پوشش‌های خاص، 3- شیوه نگهداری در زمینه مقاوم ساختن خود خشت ویا تجدید پوشش و اندود اصلی اثرو یا ایجاد پوشش حفاظتی كاهگل ـ اندود كاهگل و سیكل، ملاط قیرچارو.
خشت و نقش عامل پوشش و اندُود، در حفظ بناهای خشتی دكتر پرویز ورجاوند استاد دانشگاه تهران و مشاور سازمان ملی حفاظت آثار باستانی ایران در مورد بحث مربوط به چگونگی حفاظت از بناهای خشتی بنظر میرسد جا داشته باشد تا این گفتگو را در سه زمینه زیر طرح و درباره آن به سخن پرداخت: الف- مسائل مربوط به حفظ واحدهای خشتی بصورت موجود باین نحو كه نمای خشتی اثر بدون هیچگونه پوششی همچنان كه هست باقی بماند و دستخوش ویرانی و تباهی نشود.
ب- دو دیگر عبارتست از بررسی نحوه حفاظت این آثار بكمك تجدید پوشش‌های نخستین آنها و یا پوشش‌هائی خاص، متناسب با وضع و حالت كلی بنا. پ- سه دیگر آنكه ایجاب میكند تا قبل از انجام اقدامات لازم در زمینه مقاوم ساختن خود خشت و یا تجدید پوشش و اندود اصلی اثر، اقدامات حفاظتی بصورت ایجاد سرپناه و یا انجام پوشش حفاظتی كاهگل (بخصوص در زمینه آثار خشتی كه در طی حفاریها بدست میآید) صورت پذیرد. همچنین فراهم ساختن موجبات خارج ساختن هر چه سریعتر آب و از بین بردن رطوبت داخل و پیرامون اثر.
نمای قسمتی از دیوار مكشوف در تپه پیش از تاریخی سیلك كاشان اینك در زیر به بحث درباره هر یك از موارد بالا میپردازد.
1- بحث درباره مورد الف: برای آنكه بتوان بناهای خشتی را بدون هیچگونه پوششی با همان نمای خشتی آنها محفوظ نگهداشت سخن متوجه این مسئله میگردد كه چگونه باید بر مقاومت این ماده (یعنی خشت) افزود و آنرا پایدار ساخت و در این زمینه موضوع متوجه این امر میگردد كه چه عواملی در كار تخریب خشت مؤثر هستند و راه مبارزه با آنها چیست. در این مرحله است كه پای آزمایشگاه بمیان میآید تا ببینیم كه هر خشتی از چه موادی ساخته شده و این خشتها در برابر كدامیك از عوامل طبیعی پایدار هستند و در برابر كدامیك ناپایدارند.
آزمایشگاههای فیریك و شیمی خاص تجربه مواد و اندازه‌گیری میزان قدرت تخریب عوامل طبیعی از چند نظر موضوع را مورد بررسی قرار میدهد. موقع جغرافیائی منطقه و شرایط اقلیمی محل یعنی اینكه بطور مثال: بنا در منطقه مرتفع قرار دارد یا در دشت، میزان ریزش‌های آسمانی در محل چقدر است، آیا در تمام طول سال بارش وجود دارد یا منحصر به یك دوران كوتاه است، آیا همزمان با ریزش‌های آسمانی سرمای هوا نیز كاهش پیدا میكند و یخ‌بندان میشود، شدت و فشار باران همراه با وزش باد میبارد یا خیر.
دورنمای جالبی از ارگ عظیم بم. در این تصویر گوشه‌ای از واحدهای ساختمانی این اثر بزرگ تاریخی كه از خشت ساخته شد ه دیده میشود. تاریخ بنای ارگ بم به دوره اشكانیان وساسانیان مربوط میگردد
در همین زمینه ایجاب میكند تا میزان رطوبت هوای منطقه در فصلهای مختلف تعیین گردد. همچنین باید مسئله اختلاف درجه حرارت در فصلهای مختلف و در شبانه‌‌روز تعیین شود. ایجاب میكند تا وضع وزش بادهای دائمی و موسمی از نظر شدت و جهت و زمان نیز مشخص گردد. این اطلاعات میبایست همه در محل مورد بررسی قرار گیرد و حتی نقش این عوامل در قسمت‌های مختلف بنا بطور جداگانه مورد بررسی قرار گیرد. زیرا بطور مثال میزان زیان وارد برنمای شمالی و جنوبی بنا در برابر ریزش‌های آسمانی متفاوت است یا اینكه اگر باد همراه با شن باشد و بدون باران لطمه‌ایكه به بنا میزند بگونه فرسایش است.
ادامه خواندن مقاله ساروج در گذر زمان
نوشته مقاله ساروج در گذر زمان اولین بار در دانلود رایگان پدیدار شد.